75
ایمان در قرآن

نمی‌گردد. قرآن، توفیق الهی را تنها راه پایداری در مسیر ایمان می‌داند و از آن به اذن و اجازه خداوند تعبیر می‌کند:

۰.(وَ ما کانَ لِنَفسٍ أن تُؤمِنَ إِلّا بِإِذنِ اللّٰهِ.۱

۰.و هیچ کس را نرسد [و عقلاً ناممکن است] که ایمان بیاورد، مگر به اذن [و توفیق] خداوند [به هدایت عقلى و نقلى او]).

هیچ کس نمی‌تواند ایمان بیاورد، مگر این که خداوند به او اجازه ورود در جرگه مؤمنان را بدهد و او را به ایمان موفّق گرداند. بدون توفیق الهی، کسی با دین و ایمان، مأنوس نمی‌شود. تنها به مدد توفیق و هدایت الهی، انسان راه کامیابی و خوش‌بختی در دنیا و آخرت را پیدا می‌کند. پیامبر خدا صلی الله علیه و اله در بیان یک حدیث قدسی می‌فرماید:

۰.قالَ اللَّهُ جَلَّ جَلالُهُ: عِبَادِی کُلُّکُم ضَالٌّ إِلَّا مَن هَدَیتُهُ وَ کُلُّکُم فَقِیرٌ إِلَّا مَن أغنَیتُهُ وَ کُلُّکُم مُذنِبٌ إِلَّا مَن عَصَمتُهُ.۲

۰.خداوند ـ که بزرگی‌اش شکوهمند باد ـ فرمود: «بندگان من! همه شما گم‌راهید، مگر کسی که من راه‌نمایی‌اش کنم. همه شما نیازمندید، مگر کسی که من بی‌نیازش کنم. همه شما گنهکارید، مگر کسی که من مصونش بدارم».

بر اساس این حدیث، تا توفیق و یاری خداوند نباشد، انسان نمی‌تواند راه درست را بیابد و سعادت دنیوی و اخروی خود را تأمین کند. بدون هدایت خداوند، همه گم‌راه‌ اند. اگر خداوند، در دل مؤمن، علاقه‌مندی به ایمان را ایجاد نکند، هرگز بر ایمان ثابت‌قدم نخواهد ماند. به لطف خداوند، مؤمن در دل به ایمان علاقه‌مند می‌شود و در این راه گام بر می‌دارد. امام زین العابدین علیه السلام نیز در مناجات انجیلیّه می‌فرماید:

۰.‏سَیِّدِی! لَو لَم تَهدِنِی إِلَى الإِسلامِ لَضَلَلتُ وَ لَو لَم تُثَبِّتنِی إِذاً لَذَلَلتُ وَ لَو لَم تُشعِر قَلبِی الإِیمانَ بِکَ ما آمَنتُ وَ لا صَدقّت وَ لَو لَم تُطلِق لِسَانِی بِدُعائِکَ مَا دَعَوتُ وَ لَو لَم تُعَرِّفنِی حَقِیقَةَ مَعرِفَتِکَ مَا عَرَفتُ وَ لَو لَم تَدُلَّنِی عَلَى کَرِیمِ ثَوابِکَ ما رَغِبتُ وَ لَو

1.. یونس: آیۀ ۱۰۰.

2.. کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۴ ص ۳۹۷ ح ۵۸۴۸.


ایمان در قرآن
74

گر گنه آری چنان ریگ رواندر برابر، رحمت آرم صد چنان۱

همین اندازه که انسان عزم حرکت به سوی خداوند کند، خداوند بی‌ درنگ، آغوش رحمت به روی او می‌گشاید. به این مضمون در احادیث مختلف اشاره شده است. پیامبر صلی الله علیه و اله در بیان حدیث قدسی دیگری می‌فرماید:

۰.قالَ اللّهُ تَعالى: یَا بنَ آدَمَ قُم إلیَّ أمشِ إلَیکَ، وَ امشِ إلیَّ اُهَروِل إلَیکَ.۲

۰.خداوند متعال فرمود: «ای فرزند آدم! برای آمدن نزد من از جا برخیز؛ به سوی تو می‌آیم. به سوی من قدم‌زنان بیا؛ دوان دوان به سویت می‌آیم».

بر اساس این احادیث، توفیق الهی به کسی می‌رسد که عزم حرکت به سمت پروردگار داشته باشد. کسی که دعوت عقل، فطرت و انبیای الهی را بپذیرد و همّت خویش را به کار گیرد، هدایت و ایمان پایدار، در وجودش افزون می‌شود و با توفیق الهی، یاری می‌گردد:

۰.(وَ الَّذینَ اهتَدَوا زادَهُم هُدىً وَ آتاهُم تَقواهُم.۳

۰.و کسانى که هدایت یافته‏اند، [خداوند] بر هدایتشان افزوده و آنها را [روح] پرهیزگارى [متناسب با حالشان] بخشیده است).

خدای متعال در این آیه از دو هدایت، سخن گفته است. پذیرفتن دعوت عقل، فطرت و انبیای الهی، هدایت نخستین است که ره‌یافتگان آن، به توفیق الهی ـ که هدایت برتر خداوند است ـ دست می‌یابند. خداوند، هدایت انسان‌های حق‌پذیر را افزون می‌کند و به آنها روح تقوا (پرهیزگاری) می‌دهد تا پاسدارِ گوهر ایمان باشند و در پیمودن جادّه حق، استوار و ثابت‌قدم بمانند.

سعادت پیوستن به اهل ایمان و دوستان خدا، تنها نصیب کسانی می‌شود که خویشتن را برای پذیرش حق و حقیقت آماده سازند و توفیق الهی همراه ایشان باشد. درآمدن به زمره اهل ایمان، بدون توفیق و اذن الهی میسّر نیست و هیچ کس بدون توفیق الهی، مؤمن

1..مثنوی طاقدیس: ص ۲۸.

2.. مسند ابن حنبل: ج ۳ ص ۴۷۸.

3.. محمّد: آیۀ ۱۷.

  • نام منبع :
    ایمان در قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری و سیدحسین فلاح زاده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 120644
صفحه از 436
پرینت  ارسال به