67
ایمان در قرآن

در پیوند با ایمان باشد. نشانه چنین دانشی، شناخت اصول اعتقادی است. دانشی که چنین آثاری در آن نمایان نباشد، معلوماتی بی‌ثمر و ظاهری است و دانش واقعی به شمار نمی‌آید. پیامبر خدا صلی الله علیه و اله در بیان نشانه‌های دانش می‌فرماید:

۰.أمَّا عَلامَةُ العِلمِ فَأربَعَةٌ: العِلمُ بِاللَّهِ وَ العِلمُ بِمُحِبِّیهِ وَ العِلمُ بِفَرَائِضِهِ وَ الحِفظُ لَهَا حَتَّى تُؤَدَّیٰ.۱

۰.نشانه دانش، چهار چیز است: شناخت خدا و شناخت دوستان او و شناخت واجبات او و پاسداشت آنها (واجبات) تا آن که به جا آورده شوند.

امیر مؤمنان علیه السلام نیز در این‌ باره می‌فرماید:

۰.لِلعِلمِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: المَعرِفةُ بِاللّهِ عزّ و جل وَ بِما یُحِبُّ وَ یَکرَهُ.۲

۰.دانش، سه نشانه دارد: شناخت خداوند، شناخت آنچه او دوست دارد و شناخت آنچه او خوش نمی‌دارد.

در حدیث دیگری نیز می‌فرماید:

۰.ثَمَرَةُ العِلمِ مَعرِفَةُ اللهِ.۳

۰.میوه دانش، شناخت خداست.

اساس ایمان بر «توحید» استوار است که در این احادیث به عنوان نشانه دانش معرّفی شده است. همچنین شناخت خواسته‌های الهی که شامل واجبات و محرّمات می‌شوند، علامت دانش حقیقی بیان شده است. در صورتی انسان به دانش واقعی دست می‌یابد که فرمان‌ها و نهی‌های خداوند را بشناسد تا بتواند در جهت جلب رضایت او تلاش کند. علم به واجبات و محرّمات الهی، دانش حقیقی است.

دانشور واقعی، کسی است که افزون بر شناخت خداوند، با خواسته‌های او نیز آشنا باشد و آنچه را در پیشگاه خداوند پسندیده و ناپسند است، به خوبی بشناسد. کسی که به چنین

1.. تحف العقول: ص ۱۹.

2.. معدن الجواهر: ص ۳۳.

3.. غرر الحکم: ج ۳ ص ۳۲۲ ح ۴۵۸۶.


ایمان در قرآن
66

حقیقی می‌انجامد.

از دیدگاه قرآن و احادیث، علم و ایمان با یکدیگر پیوند ناگسستنی دارند، به طوری که صاحب دانش، اهل ایمان خواهد بود. از این رو، جهل به عوامل طبیعی که در نگاه عدّه‌ای، سبب ایمان معرّفی شده است، فرضیّه‌ای پوچ و بی‌پایه است و احادیث فراوانی از ناحیه ائمّه علیهم السلام در ردّ آن وارد شده است.

بر اساس آیات و احادیث، منشأ بی‌ایمانی و کفر، جهل و نادانی انسان است و جهل، ارتباطی با ایمان ندارد؛ بلکه یکی از مهم‌ترین خاستگاه‌های ایمان، دانش است. امیر مؤمنان علیه السلام در باره خاستگاه ایمان می‌فرماید:

۰.أصلُ الإیمانِ العِلمُ.۱

۰.ریشه ایمان، دانش [و شناخت] است.

در سخنان امام علی علیه السلام، به زیبایی بر پیوند علم و ایمان تأکید شده است. ایشان علم و ایمان را همچون برادران همزاد و رفیقان همراه دانسته، می‌فرماید:

۰.الإیمانُ وَ العِلمُ أخَوانِ تَوأمانِ وَ رَفیقانِ لا یَفتَرِقانِ.۲

۰.ایمان و دانش، دو برادر همزاد و دو همراه جدا ناشدنی‌ اند.

هر چند بر اساس حدیث نخست، علم، به منزله ریشه درختی است که ایمان، شاخه‌های آن را تشکیل می‌دهد‍، ولی بر اساس حدیث دوم، پیوند علم و ایمان به اندازه‌ای قوی است که همچون همزادان و همراهان، در ردیف هم قرار دارند. پس بر خلاف پندار کسانی که ایمان را بی‌ارتباط با علم می‌دانند، از نگاه قرآن و احادیث، ایمان و علم هرگز از یکدیگر جدا نمی‌شوند.

دانش حقیقی

دانش حقیقی در نگاه اهل بیت علیهم السلام، دانشی است که برای زندگی جاودانه انسان، سودمند و

1.. بحار الأنوار: ج ۶۶ ص ۸۱ ح ۲۹.

2.. غرر الحکم: ج ۲ ص ۴۷ ح ۱۷۸۵.

  • نام منبع :
    ایمان در قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری و سیدحسین فلاح زاده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 120478
صفحه از 436
پرینت  ارسال به