57
ایمان در قرآن

هُنَّ فَلا مَدفَعَ لِقُدرَتِهِ. ۱

۰.[خداوند] برای خِردها آشکار است، از آن رو که نشانه‌های تدبیر، در آفریده‌های او نمایان اند. خِردهای اندیشه‌گران نمی‌توانند انکارش کنند؛ زیرا کسی که آسمان‌ها و زمین و آنچه در آنها و ما بین آنهاست، آفریده اویند و او سازنده آنهاست، هیچ چیزی نمی‌تواند قدرت او را پس زند [و انکار کند].

عقل، آینه‌ای است که نشانه‌های تدبیر الهی را انعکاس می‌دهد. با تفکّر در آیات الهی، وجود خداوند برای عقل آشکار می‌شود، به طوری که هرگز قادر به انکار او نخواهد بود. انسان عاقل و اهل فکر، نمی‌تواند شُکوه خلقت را ببیند؛ ولی خدای آن را نبیند. عقل او، توان انکار خداوند را ندارد. چگونه عقل، خدایی را انکار کند که آسمان‌ها و زمین را پدید آورده است؟! به راستی، چه کسی حرکتِ بی پیش و پسِ زمین را در مداری منظّم کنترل می‌کند و آن را همچون عقربه‌های ساعتی دقیق، به دور خورشید می‌گرداند؟

اهل ایمان، فراتر از تدبیرِ خور و خواب و شهوت، در نظام آفرینش و نشانه‌های شُکوه پروردگار می‌اندیشند. با فکر و اندیشه می‌توان به حجّت‌ها و دلایل خداشناسی دست یافت. دلایل خداشناسی، زیربنای ایمان و مسائل اعتقادی به شمار می‌آیند. عقل با بررسی آفریده‌های خداوند، به او معرفت و شناخت پیدا می‌کند و با این روش، بر وجود خداوند استدلال می‌آورد. امام علی علیه السلام می‌فرماید:

۰.بِصُنعِ اللَّهِ یُستَدَلُّ عَلَیهِ وَ بِالعُقُولِ تُعتَقَدُ مَعرِفَتُهُ وَ بِالنَّظَرِ تَثبُتُ حُجَّتُهُ.۲

۰.با ساخته‌های خدا، به [وجود] او پی برده می‌شود و با خِردها، شناخت او حاصل می‌شود و با اندیشه کردن، حجّتش ثابت می‌گردد.

صاحبان اندیشه کسانی هستند که در هر حالی با یاد خداوند به سر می‌برند. این افراد، خداشناسی خویش را مدیون بهره‌گیری از عقل و اندیشه هستند. خدای متعال در توصیف این افراد می‌فرماید:

1.. الکافی: ج ۱ ص ۱۴۱ ح ۷.

2.. الإرشاد: ج ۱ ص ۲۲۳.


ایمان در قرآن
56

شده و خدای متعال از پیمان اَلَست، نگار ولایت را بر سرشت اهل ایمان صورت داده است. امام صادق علیه السلام در تفسیر این آیه، رنگ‌آمیزی الهی را چنین توضیح داده است:

۰.صَبَغَ المُؤمِنِینَ بِالوَلایَةِ فی المِیثاقِ.۱

۰.خداوند، مؤمنان را در [زمان گرفتن] میثاق، رنگ ولایت زد.

بنا بر این، افزون بر توحید و نبوّت، ولایت نیز در سرشت انسان ریشه دارد و خداوند، فطرت مؤمن را با رنگ ولایت، نگارگری کرده است.

۲. عقل

از نگاه قرآن، خردورزی و اندیشه در نظام آفرینش، خاستگاه ایمان است و پایه‌های آن را در وجود انسان تقویت می‌کند. اگر انسان از نیروی عقل و اندیشه بهره گیرد و اهل تفکّر باشد، به سمت و سوی ایمان و دین حرکت خواهد کرد. خدای متعال، در سر تا سر هستی، برای خردورزان نشانه‌هایی قرار داده است تا در آنها بیندیشند. اندیشه در آفرینش آسمان و زمین و چگونگی پیدایش شب و روز، راه پی بردن به حقایق هستی است:

(إِنَّ فی‏ خَلقِ السَّماواتِ وَ الأرضِ وَ اختِلافِ اللَّیلِ وَ النَّهارِ لَآیاتٍ لِأُولِی الألبابِ.۲

۰.مسلّماً در آفرینش آسمان‏ها و زمین و آمد و رفت شب و روز، نشانه‏هایى [از قدرت و علم و حکمت خدا] براى صاحبان خرد است).

آفریده‌های خداوند، نشانه تدبیر و دانشِ بی‌انتهای آفریدگار خود هستند. وقتی انسان در آفریده‌های الهی اندیشه ‌کند، خداوند متعال را در آینه آفریده‌هایش می‌بیند. انسان با تفکّر در نشانه‌های نظم و تدبیرِ آسمان‌ و کهکشان‌ها، کُرات و سیّارات، و آمد و رفتِ روز و شب، به وجودِ خداوندی حکیم پی می‌برد. امیر مؤمنان علیه السلام در بیان این حقیقت می‌فرماید:

۰.ظَهَرَ فی العُقُولِ بِما یُرَى فی خَلقِهِ مِن عَلاماتِ التَّدبِیر لا تَستَطِیعُ عُقُولُ المُتَفَکِّرِینَ جَحدَهُ لِأنَّ مَن کَانَتِ السَّمَاوَاتُ وَ الأرضُ فِطرَتَهُ وَ ما فِیهِنَّ وَ ما بَینَهُنَّ وَ هُوَ الصَّانِعُ ل

1.. الکافی: ج ۱ ص ۴۲۲ ح ۵۳.

2.. آل عمران: آیۀ ۱۹۰.

  • نام منبع :
    ایمان در قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری و سیدحسین فلاح زاده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 120249
صفحه از 436
پرینت  ارسال به