357
ایمان در قرآن

بر اساس این دیدگاه، تمام کارهای روزانه که انجام آنها برای انسان مباح است، باید از لَغویّات شمرده شوند. اموری مثل خوردن و آشامیدن، نشستن و برخاستن، خندیدن و گفتگو کردن، و سایر کارهایی که تنها فایده دنیوی دارند، از لَغویّات شمرده می‌شوند؛ چرا که از چنین فعّالیت‌هایی، بهره اخروی نصیب انسان نمی‌شود. به بیان دیگر، تمام اموری که از لوازم زندگی دنیا هستند، با این که مباح ‌اند، مصداق لغوند. از سویی، رفتارها و گفتارهای مؤمن را باید در واجبات و مستحبّات خلاصه دانست؛ چرا که او از لَغویّات روگردان است. پرسش، این است که: چگونه می‌توان تصوّر کرد مؤمن، با وجود ناگزیری از اموری که برای بقای حیاتش در دنیا لازم دارد، هرگز به امور مباح دست نزند و همواره رفتارهای خود را به صورت مستحب و واجب انجام دهد؟

بر اساس آموزه‌های حدیثی، نیّت صحیح و درست، کارهای بی‌‌ارزش دنیوی را به توشه باارزش اُخروی تبدیل می‌کند. به عنوان نمونه، غذا خوردن، کاری است که انسان برای زنده ماندن انجام می‌دهد و یکی از لذّت‌های دنیایی هم به شمار می‌آید. کسی که می‌خواهد سالم و زنده بماند، باید غذا بخورد. در عین حال، گاهی انسان از غذا خوردن، هدفی جز لذّت دنیایی و سیر کردن شکم ندارد و گاهی به انگیزه نیرو گرفتن برای طاعت و عبادت خداوند غذا می‌خورد. کسی که غذا خوردن را با نیّت الهی همراه ‌سازد و آن را مقدّمه انجام بندگی و عبادت خداوند قرار ‌دهد، شایسته اجر و پاداش می‌گردد و غذا خوردن او، به عملی هدفمند و باارزش تبدیل می‌شود. بدین ترتیب، او به وسیله نیّت درست و قصد قربت، لذّت دنیایی را در راستای اهداف اُخروی قرار داده و آن را از یک فعل بیهوده، به کاری هدفمند و بافایده تبدیل کرده است. پس چنانچه امور مباح، به اندازه ضرورت و با قصد قربت باشند، از لغو بودن رها می‌شوند و چنانچه تنها با هدف لذّت بردن انجام گیرند، برای زندگی جاوید، فایده‌ای نخواهند داشت و لغو به شمار می‌آیند.

هر گاه مؤمن، کارهای مباح خود را با نیّت الهی و قصد قربت همراه سازد، امور مباح برای او به اموری مستحب و واجب تبدیل می‌گردند. انسان می‌تواند خواب و خوردن، نشستن و


ایمان در قرآن
356

آزاده از اطرافش پراکنده می‌شوند و سبک‌سران و انسان‌های پست، دور او جمع می‌گردند. در اثر پرداختن به اموری که پس از مرگ او را همراهی نمی‌کنند، در طاعت خداوند و عمل به دستورهای او سستی می‌کند و زیور پارسایی را از دست می‌دهد. با رو آوردن به امور بیهوده و لغو، نور ایمان در دل او کم‌سو، و انجام دادن گناه و معصیت برای او آسان می‌گردد.

به همین دلیل، در آموزه‌‌های اسلام، فرو گذاردن امور لغو و بیهوده، از نشانه‌های مؤمن و ملاک ارزش انسان بیان شده است. مؤمن از هر امر بیهوده و لَغوی رو می‌گرداند و با پشت کردن به امور بی‌فایده، به اموری که سودمندی پایدار در پی دارند، رو می‌آورد. قرآن کریم در بیان نشانه‌های مؤمن می‌فرماید:

(وَ الَّذینَ هُم عَنِ اللَّغوِ مُعرِضُون.۱

۰.و آنان که از بیهوده روی‌گردان اند).

واژه «لغو» در لغت به گفتار، کردار و هر چیز بی‌ارزش و غیر قابل توجّه، که از آن فایده و سودی حاصل نمی‌شود، گفته می‌شود.۲ در فرهنگ دینی، فعلِ لغو، عبارت است از کار مباحی که در آخرت یا در دنیایی که به گونه‌ای به آخرت می‌انجامد، سودی نبخشد.۳ به بیان دیگر، هر تلاش دنیوی که بهره‌ای از آن به آخرت انسان نرسد، لغو به شمار می‌آید. گفتار و کردار لغو و بی‌فایده، آن است که برای آخرت سودمند نباشد و چنانچه انسان به سخن بی‌فایده و کردار بی‌ثمر رو آورد، لغو انجام داده است.

از این رو، فعّالیت دنیوی، چنانچه هدف اخروی در پی نداشته باشد و یا سودی از آن به آخرت انسان نرسد، لغو به شمار می‌آید. بر اساس همین نگاه، علّامه طباطبایی رحمه الله در تعریف کارِ لغو می‌نویسد:

۰.فعلِ لغو، آن است که فراسوی افعال واجب و مستحب باشد.۴

1.. مؤمنون: آیۀ ۳.

2.. «اللَّغو و اللَّغا: السَّقَط و ما لا یُعتدّ به من كلام و غيره و لا یُحصَل منه على فائدة و لا علی نفع» (لسان العرب: ج ۱۵ ص ۲۵۰).

3.. «اللغو من الأفعال في نظر الدين الأعمال المباحة التي لا ینتفع بها في الآخرة أو في الدنيا بحيث ینتهي أيضاً إلى الآخرة» (المیزان: ج ۱۵ ص ۹).

4.. المیزان: ج ۱۵ ص ۹.

  • نام منبع :
    ایمان در قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری و سیدحسین فلاح زاده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 120608
صفحه از 436
پرینت  ارسال به