307
ایمان در قرآن

همچنین دعوت دیگران به نقطه اوج بندگی و رسیدن به مراتب عالی ایمان نیز باید با مدارا و نرمش همراه باشد.

یکی از نکات مهم در آداب اسلامی، شیوه برخورد اجتماعی و سیاسی با پیروان افکار و اندیشه‌هایی است که با عقاید شیعه همسو نیستند. عمّار بن ابی احوص، از پیروان اهل بیت علیهم السلام و شیعه می‌گوید: به امام صادق علیه السلام گفتم: نزد ما گروه‌هایی هستند که به امیر مؤمنان معتقدند و او را از همه مردم، برتر می‌دانند؛ ولی به فضیلتی که ما برای شما قائلیم، معتقد نیستند. آیا آنان را از خود بدانیم؟ در حقیقت، خواست بگوید آنها با این که به فضایل امیر مؤمنان علیه السلام معتقد هستند، با شیعیان امام صادق علیه السلام، همفکر و هم‌عقیده نیستند. آیا باید با صاحبان چنین تفکّری، دوستی کرد و آیا برقراری رابطه با آنها درست است؟

امام صادق علیه السلام در پاسخ، به نکات مهم و سازنده‌ای اشاره فرمود که درس وحدت برای امّت اسلامی به شمار می‌آید و وحدت عملی را به امّت اسلام نشان می‌دهد. ایشان در پاسخ به عمّار فرمود:

۰.نَعَم فِی الجُملَةِ أ لَیسَ عِندَ اللَّهِ مَا لَم یَکُن عِندَ رَسُولِ اللَّهِ وَ لِرَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و اله مِن عِندِ اللَّهِ ما لَیسَ لَنا وَ عِندَنا ما لَیسَ عِندَکُم وَ عِندَکُم ما لَیسَ عِندَ غَیرِکُم.۱

۰.اجمالاً آری. مگر نه این است که خداوند، اوصافی دارد که پیامبر خدا نداشت، و پیامبر خدا در نزد خداوند، درجاتی داشت که ما نداریم، و ما درجاتی داریم که شما ندارید، و شما نیز درجاتی دارید که غیر شما ندارند؟!

کسی که مسلمان و دوستدار امیر مؤمنان علیه السلام باشد و در عین حال با شیعیان، هم‌عقیده نباشد، به اندازه بهره‌ای که از ایمان دارد، شایسته دوستی و محبّت است و نباید با او تندی و خشونت کرد. وظیفه شیعیان در برابرِ کسانی که در مراتب پایین ایمان و معنویت قرار دارند، دستگیری است. آنها می‌توانند با دوستی و محبّت، زمینه بالا آمدن چنین افرادی را ایجاد کنند.

جمع‌بندی

ایمان درجاتی دارد که برای رسیدن به کمال و سِیر به سوی خداوند، باید از آنها عبور کرد.

1.. الخصال: ص ۳۵۴ ح ۳۵.


ایمان در قرآن
306

خوش‌خلقی صورت گیرد. از نگاه قرآن و اهل بیت علیهم السلام، دعوت ایمانی باید بر پایه نرم‌خویی و مدارا باشد. پرهیز از خشونت و تندی، در پذیرش چنین دعوتی، بسیار مؤثّر است. اهمّیت مطلب به اندازه‌ای است که قرآن کریم برای دعوت فرعون طغیانگر، خطاب به موسی علیه السلام می‌فرماید:

(فَقُولا لَهُ قَولاً لَیِّناً لَعَلَّهُ یَتَذَکَّرُ أو یَخشىٰ.۱

۰.پس با او سخنى نرم بگویید. باشد که بپذیرد یا بترسد [و به پذیرش نزدیک گردد]).

احتمال تأثیر سخنی که با نرمی و ملایمت همراه باشد، بسیار است. اگر با کسی که ایمان ندارد یا در درجات پایین‌ ایمان قرار دارد، با رفق و مدارا برخورد شود، در بسیاری از موارد تأثیر می‌پذیرد و چنانچه دعوت ایمانی با تندی و خشونت باشد، احتمال تأثیر آن اندک است. خدای متعال در قرآن، عامل موفّقیت پیامبر صلی الله علیه و اله در دعوت ایمانی را نرم‌خویی و پرهیز از بدخلقی می‌داند و می‌فرماید:

(فَبِما رَحمَةٍ مِنَ اللّٰهِ لِنتَ لَهُم وَ لَو کُنتَ فَظًّا غَلیظَ القَلبِ لاَنفَضُّوا مِن حَولِک.۲

۰.پس به برکت رحمتى از جانب خداوند، با آنها (امّت خود) نرم‌خو شدى، و اگر بدخلق و سخت‌دل بودى، حتماً از پیرامونت پراکنده مى‏شدند).

در صورتی که پیامبر خدا صلی الله علیه و اله انسان تندخو و خشنی بود، هرگز موقعیت تربیت و رشد دادن مردم را به دست نمی‌آورد. ایشان، همواره در دعوت مردم به دین اسلام، نرم‌خویی و خوش‌خلقی را در نظر داشت و اساس تبلیغ را بر پایه آسانگیری و نرمی بنا نهاده بود. زمانی که برای تعلیم و تربیت مردم، کسی را به سوی آنها می‌فرستاد، بر این نکته تأکید می‌فرمود که:

۰.یَسِّرُوا وَ لا تُعَسِّرُوا وَ بَشِّرُوا وَ لا تُنَفِّرُوا.۳

۰.آسان بگیرید و سخت مگیرید و بشارت دهید و رم ندهید.

اسلام باید به گونه‌ای ترویج یابد که مردم از آموزه‌های آن، احساس نفرت و دل‌زدگی پیدا نکنند. اسلام، آیین زیبایی‌هاست و باید با بهترین روش‌ها به مردم شناسانده شود.

1.. طه: آیۀ ۴۴.

2.. بقره: آیۀ ۱۵۹.

3.. مسند ابن حنبل: ج ۴ ص ۴۱۷.

  • نام منبع :
    ایمان در قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری و سیدحسین فلاح زاده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 120420
صفحه از 436
پرینت  ارسال به