303
ایمان در قرآن

سپس فرمود:

۰.لا تَحمِلُوا عَلَى صاحِبِ السَّهمِ سَهمَینِ وَ لا عَلَى صاحِبِ السَّهمَینِ ثَلاثَةً فَتَبهَضُوهُم ثُمَّ قالَ کَذَلِکَ حَتَّى یَنتَهِیَ إلَى السَّبعَة. ۱

۰.به کسی که یک بهره دارد، دو بهره بار مکنید و به کسی که دو بهره دارد، سه بهره بار مکنید، که در این صورت، بر آنان فشار وارد می‌آورید. و همین سان است تا به هفت بهره برسد.

بنا بر این، اجبار دیگران برای رسیدن به مراتب بالای ایمان، ثمری نخواهد داشت و ممکن است موجب از دست رفتن بهره ایمانی آنها گردد. خداوند نیز در قرآن، پیامبر خود را از مجبور ساختن مردم به ایمان و اسلام اجباری، نهی فرموده است:

(وَ ما أنتَ عَلَیهِم بِجَبَّارٍ فَذَکِّر بِالقُرآنِ مَن یَخافُ وَعیدِ.۲

۰.و تو بر آنها مسلّط نیستى [که به ایمان و تسلیمشان وا دارى]. پس به وسیله این قرآن، به کسى که از تهدید من بیم دارد، تذکّر ده).

۳. دعوت کردن با نرمش و مدارا

کسی که به مراتب عالی ایمان دست می‌یابد، باید زمینه رشد معنوی دیگران را فراهم آورد و کاری کند تا دیگران نیز به مراتب بالای ایمان راه یابند. برای این منظور، نخست باید به استعداد و ظرفیت‌‌ها توجّه کند و پس از آن که ظرفیت و استعداد درجه بالاتر در کسی احراز شد، با روش مناسب و شایسته، او را به پلّه بالاتر راه‌نمایی کند تا در نهایت، راه رسیدن به مراتب عالی ایمان برای او باز شود.

بر اساس احادیث، دعوت ایمانی، زمانی به ثمر می‌نشیند که توان روحی دعوت‌شدگان رعایت گردد و بر اساس ظرفیت معنوی ایشان، با ملایمت و نرمی صورت گیرد. اگر در دعوت دیگران به مراتب بالای ایمان، به توان و ظرفیت‌‌ روحی افراد توجّه نشود و با به کارگیری روش‌های تند و خشن،‌ فراتر از توان به آنها تحمیل گردد، آثار نامطلوبی در زندگی

1.. الکافی: ج ۲ ص ۴۲ ح ۱.

2.. ق: آیۀ ۴۵.


ایمان در قرآن
302

نمی‌آورد. اگر بر آن که سه درجه دارد، چهار درجه بار کنی‌، تاب نمی‌آورد. اگر بر آن که چهار درجه دارد، پنج درجه بار کنی‌، تاب نمی‌آورد. اگر بر آن که پنج درجه دارد، شش درجه بار کنی‌، تاب نمی‌آورد و اگر بر آن که شش درجه دارد، هفت درجه بار کنی‌، تاب نمی‌آورد. درجات، این‌ گونه ‌اند.

کسی که در مسیر سیر و سلوک به اموری فراتر از توانش وادار شود، به سختی و مشقّت می‌افتد. چه بسا چنین فردی، نه تنها به درجه بالاتر منتقل نمی‌شود، بلکه از درجه پیشین خود نیز سقوط می‌کند و اصل ایمانش را از دست می‌دهد. بنا بر این فقط در صورتی که استعدادِ مراتب ایمانیِ بالاتر، در کسی ایجاد شود، دعوت او به مرتبه بالاتر، ثمربخش خواهد بود. چنانچه ظرفیت مراتب بالاتر در فرد نباشد، نخست باید چنین ظرفیتی را در او ایجاد کرد و سپس او را به آن دعوت نمود.

در برخی از احادیث، درجات ایمان بر اساس صفات و کارهای نیک تقسیم شده است. کسی که تمام نیکی‌ها را داشته باشد، ایمانش کامل خواهد بود و کسی که از برخی درجات بی‌بهره باشد، به اندازه داشته‌های خود، در مراتب ایمان قرار می‌گیرد. در این صورت، تحمیل صفات و خصوصیات نیک، به کسی که از آنها بی‌بهره‌ است، ثمری نخواهد داشت و آثار منفی بر جای می‌نهد. به بیان دیگر، با تحمیل خصلت نیک به کسی که ظرفیت آن را ندارد، ممکن است تاب نیاورد و از مقام قبلی خود نیز فرو افتد. امام صادق علیه السلام می‌فرماید:

۰.إنَّ اللَّهَ عزّ و جل وَضَعَ الإیمانَ عَلَى سَبعَةِ أسهُمٍ عَلَى البِرِّ وَ الصِّدقِ وَ الیَقِینِ وَ الرِّضا وَ الوَفاءِ وَ العِلمِ وَ الحِلمِ ثُمَّ قَسَمَ ذَلِکَ بَینَ النَّاس، فَمَن جَعَلَ فِیهِ هَذِهِ السَّبعَةَ الأسهُمِ فَهُوَ کامِلٌ مُحتَمِلٌ وَ قَسَمَ لِبَعضِ النَّاسِ السَّهمَ وَ لِبَعضٍ السَّهمَینِ وَ لِبَعضٍ الثَّلاثَةَ حَتَّى انتَهَوا إلَى السَّبعَةِ.

۰.خداوند عزّ و جل ایمان را هفت بهره قرار داد: نیکوکاری و راستگویی و یقین و خرسندی و وفاداری و دانایی و بردباری. سپس آنها را میان مردم قسمت کرد. پس هر کس که [خدا] همه این هفت بهره را در او قرار داد، کامل است و بار کامل ایمان را به دوش می‌کشد. به برخی از مردم، تنها یک بهره داد؛ به برخی دو بهره، به برخی سه بهره، تا به هفت بهره رسند.

  • نام منبع :
    ایمان در قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری و سیدحسین فلاح زاده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 120464
صفحه از 436
پرینت  ارسال به