297
ایمان در قرآن

۰.ستمکار، بر گِرد نفس خویش می‌چرخد و میانه‌رو، بر گِرد دل خویش و پیشتاز، بر گِرد پروردگار خویش عزّ و جل.۱

به بیان دیگر، مردم بر سه دسته دنیامحور، آخرت‌محور و خدامحور تقسیم می‌شوند. پیامبر خدا صلی الله علیه و اله در این باره فرموده است:

۰.القَلبُ ثَلاثَةُ أنواعٍ: قَلبٌ مَشغولٌ بالدُّنیا، وَ قَلبٌ مَشغولٌ بِالعُقبىٰ، وَ قَلبٌ مَشغُولٌ بِالمَولىٰ. أمَّا القَلبُ المَشغُولُ بِالدُّنیا فَلَهُ الشِّدَّةُ وَ البَلاءُ، وَ أمَّا القَلبُ المَشغولُ بِالعُقبىٰ فَلَهُ الدَّرَجاتُ العُلىٰ، وَ أمَّا القَلبُ المَشغُولُ بِالمَولىٰ فَلَهُ الدُّنیا وَ العُقبىٰ وَ المَولىٰ.۲

۰.دل، سه گونه است: دل گرفتار دنیا، دل گرفتار عُقبا و دل گرفتار مولا. دلی که گرفتار دنیا باشد، سختی و رنج، نصیب اوست و دلی که گرفتار عُقبا باشد، درجات بلند نصیبش می‌شود و دلی که گرفتار مولا باشد، هم دنیا دارد و هم عُقبا را و هم مولا را.

شیوه برخورد با درجات پایین

کسانی که به درجات بالای ایمان دست یافته‌اند و در باورها و عمل به دستورهای دینی، بیش از دیگران استواری نشان می‌دهند، باید زمینه‌ساز رشد معنوی کسانی باشند که در مراتب پایین‌ معنویت قرار دارند. اهل بیت علیهم السلام به پیروان خود، در باره توجّه به کسانی که بهره ایمانی آنها اندک است، سفارش کرده و اهل ایمان را به مسئولیت در قبال آنها هشدار داده‌اند تا مبادا در اثر رفتار نامناسب و بی‌توجّهی، دین و معنویت را کنار بگذارند و از داشته‌های ایمانی خود صرف نظر کنند.

از نگاه اهل بیت علیهم السلام، کسی که به مراتب بالای ایمان دست می‌یابد، در برابر کسانی که

1.. المیزان: ج ۱۷ ص ۵۰. مراد از چرخیدن ستمکار بر گرد نفْس خویش، این است که از هوس‌ها و خواهش‌های نفْس خود پیروی می‌کند و تمام کوشش او این است که نفسش را راضی کند و مراد از چرخیدن معتدل بر گرد دل خویش، اشتغال او به تزکیه و پاک کردن دلش از طریق زهد و تعبّد است و مقصود از چرخیدن پیشتازِ به سوی خوبی‌ها بر گرد پروردگارش، این است که خود را برای خدا خالص می‌گرداند و همواره به یاد اوست و غیر او را از یاد می‌برد و جز به او به کسی دیگر امید ندارد و مقصدی جز او ندارد.

2.. میزان الحکمة: ج ۱۳ ص ۵۲ ح ۲۱۳۸۲.


ایمان در قرآن
296

اهل عبادت و تهجّد و در رعایت احکام دین کوشا باشند و با تمام توان برای انجام اوامر الهی و ترک نواهی او تلاش کنند، میانه‌رو نامیده شده‌اند. از نگاه امام باقر علیه السلام، مراد از پیشتازان امّت، امامان و جانشینان پیامبر خدا صلی الله علیه و اله هستند که همگی در اثر جفای دشمنان دین، به شهادت می‌رسند.۱ امیر مؤمنان، امام حسن و امام حسین علیهم السلام، در رأس پیشتازان امّت قرار دارند.

امام باقر علیه السلام در حدیث دیگری می‌فرماید:

۰.السَّابِقُ بِالخَیراتِ: الإمامُ وَ المُقتَصِدُ: العارِفُ لِلإمامِ وَ الظَّالِمُ لِنَفسِهِ: الَّذِی لا یَعرِفُ الإمامَ.۲

۰.پیشتاز در خیرات (خوبی‌ها)، امام است و میانه‌رو، کسی است که امام را می‌شناسد و ستمکار به خویش، کسی است که امام را نمی‌شناسد.

کسانی که از معرفت و شناخت امام معصوم بی‌بهره باشند و از ارتباط با او محروم بمانند، در طاعت الهی از سایر برگزیده‌های خداوند عقب‌ می‌مانند و در مسیر بندگی می‌لنگند. این افراد به خاطر این که دستشان از معارف الهی خالی است، در پیدا کردن مسیر حقیقت، راه به جایی نمی‌برند و دورِ خود می‌چرخند. به بیان دیگر، جز خود، هدایتگری را نمی‌شناسند و خودمحور هستند. گروه میانه‌رو که از محضر امام علیه السلام بهره می‌گیرند، تنها به مسائل نفسانی نمی‌اندیشند و به روحشان نیز رسیدگی می‌کنند و می‌کوشند تا جانشان تکامل‌ یابد. به همین دلیل، جان‌محور هستند. انسان‌های پیشتاز در خوبی‌ها، از خود رها شده و خدامحور هستند. امام صادق علیه السلام در این باره می‌فرماید:

۰.الظَّالِمُ یَحُومُ حَومَ نَفسِهِ وَ المُقتَصِدُ یَحُومُ حَومَ قَلبِهِ وَ السَّابِقُ یَحُومُ حَومَ رَبِّهِ عزّ و جل.۳

1.. در بارۀ به شهادت رسیدن اهل بیت پیامبر خدا صلی الله علیه و اله، احادیث متعدّدی نقل شده که نشان می‌دهند تمام ایشان، یا با ضربت شمشیر و یا در اثر مسمومیتِ ناشی از سم، به شهادت می‌رسند. امام حسن مجتبی علیه السلام می‌فرماید: «جدّ محبوبم پیامبر خدا صلی الله علیه و اله به من فرمود که امر امامت را دوازده امام از اهل بیت و برگزیدگان او به عهده خواهند گرفت» و سپس می‌فرماید: «ما مِنّا إلّا مَقتولٌ أو مَسمومٌ؛ هیچ یک از ما نیست، مگر آن که یا کشته می‌شود یا مسموم» (بحار الأنوار: ج ۲۷ ص ۲۱۷ ح ۱۸).

2.. الکافی: ج ۱ ص ۲۱۴ ح ۱.

3.. معانی الأخبار: ص ۱۰۴ ح ۱.

  • نام منبع :
    ایمان در قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری و سیدحسین فلاح زاده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 120209
صفحه از 436
پرینت  ارسال به