291
ایمان در قرآن

۰.شما [مسلمانان] بهترین گروهى هستید که [از جانب خدا] بر مردم [جهان] پدیدار شده‏اید. به کار پسندیده امر مى‏کنید و از کار زشت باز مى‏دارید و به خدا [در آنچه نازل کرده،] ایمان مى‏آورید).

بر اساس این آیه، امّت اسلامی به دلیل انجام امر به معروف و نهی از منکر، بهترین مردم هستند. از این رو، علّت برتر بودنشان، انجام وظایف دینی است. واضح است که اگر کسی از این امّت، به وظیفه خود عمل نکند، بهترین نخواهد بود و مراد از این تعبیر، مجموع امّت اسلامی است که از نگاه قرآن، بهترینِ امّت‌هاست.

ثانیاً هر چند ستمکار به خویش، گنهکار است، ولی در زمره مسلمانان است. به همین دلیل، نسبت به کسی که مسلمان نیست، برگزیده خداوند است. به بیان دیگر، مسلمان گنهکار، برتر از کسی است که به باورهای باطل رو آورده است. در حقیقت، مسلمان گنهکار، نسبت به کسی که مسلمان نیست، برگزیده خداست و برگزیدگی او نسبی است؛ زیرا اگر گنهکار با عقاید دینی درست، به آخرت سفر کند، اهل نجات خواهد بود، هر چند ایّامی را در برزخ یا دوزخ در عذاب باشد. بنا بر این، ستمکار به خویش و گنهکار نیز در کنار میانه‌روان و پیشتازان، برگزیده خداوند هستند.

خدای متعال در هنگام معرّفی برگزیدگان خود، نخست، ستمکاران به نفْس را بیان می‌کند و سپس به میانه‌روان و در نهایت به پیشتازان امّت اشاره می‌فرماید. با توجّه به این که ظالمانِ به نفس در پیشگاه خداوند، جایگاه پایین‌تری نسبت به سایر برگزیدگان دارند، به طور طبیعی، باید ایشان را در آخر ذکر کند. به راستی چرا خداوند، ابتدا به مراتب پایین، اشاره و سپس مراتب بالاتر را بیان فرموده است؟

در پاسخ این پرسش، چند وجه مطرح شده است:

۱. این آیه در صدد بیان سیر تکامل انسان و مقامات معنوی اوست. انسان در سیر تکاملی خود به سوی خداوند، نخست به پلّه مسلمانی پا می‌نهد که گاهی مرتکب گناه و نافرمانی و ظلم به نفس می‌گردد. سپس از ظلم به نفس عبور می‌کند و با توبه و انابه، به طهارت و پاکی می‌رسد و به پلّه دوم ـ که جایگاه میانه‌روان است ‌  گام می‌نهد. در مرتبه


ایمان در قرآن
290

می‌کنند و این میراث الهی را ارج نمی‌نهند. آنها توجّه ندارند که لازمه زندگی خوب در دنیا و کامیابی در آخرت، عمل به کتاب زندگی است. کسی که خواهان سعادت دنیا و آخرت است، باید با خدا معامله کند و معامله کردن با خدا، عمل کردن به کتاب اوست. در این صورت، خداوند، دنیا و آخرت او را آباد می‌کند، چنان که در قرآن می‌فرماید:

(مَن کانَ یُریدُ ثَوابَ الدُّنیا فَعِندَ اللّٰهِ ثَوابُ الدُّنیا وَ الآخِرَةِ.۱

۰.هر کس پاداش دنیا را بخواهد، پاداش دنیا و آخرت در نزد خداست).

عدّه‌ای از میراثداران قرآن، با پاسداری نکردن از این میراث گران‌بها و کوتاهی در عمل به احکام آن، سعادت خویش را به تباهی می‌کشانند و در حقّ خویش ستم روا می‌دارند.

از سوی دیگر، قرآن، کسانی را که در اثر کوتاهی در پاسداری از میراث گران‌بهای الهی، به خود ظلم کرده‌اند، در کنار میانه‌روان و پیشتازان امّت، برگزیده خداوند به شمار می‌آورد. اکنون این پرسش مطرح می‌شود که: به راستی، چرا خداوند در قرآن، کسانی از امّت پیامبر صلی الله علیه و اله را که اهل معصیت و نافرمانی هستند و در پاسداری از قرآن کوتاهی می‌کنند، برگزیده خود خوانده و آنها را در ردیف پیشتازان ذکر نموده است؟‌ به بیان دیگر، ‌کسی که در پاسداری از میراث الهی کوتاهی کرده است، چگونه برگزیده خداوند و مصداق آیه (الَّذِینَ اصطَفَینا مِن عِبادِنا) است؟

در پاسخ این پرسش، به دو نکته باید توجّه داشت:

اوّلاً خداوند در این آیه، گنهکاران و ستمکاران به خویش را برگزیده خود بیان نفرموده است؛ بلکه مجموع امّت اسلامی را برگزیده خود خوانده است. در حقیقت، این امّت اسلامی که به پیامبر خاتم صلی الله علیه و اله منسوب هستند، امّت برگزیده خدا هستند، چنان که قرآن در جایی دیگر می‌فرماید:

(کُنتُم خَیرَ أُمَّةٍ أُخرِجَت لِلنَّاسِ تَأمُرُونَ بِالمَعرُوفِ وَ تَنهَونَ عَنِ المُنکَرِ وَ تُؤمِنُونَ بِاللّٰهِ.۲

1.. نساء: آیۀ ۱۳۴.

2.. آل عمران: آیۀ ۱۱۰.

  • نام منبع :
    ایمان در قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری و سیدحسین فلاح زاده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 120674
صفحه از 436
پرینت  ارسال به