علّامه طباطبایی رحمه الله با بهره‌گیری از آیات مختلف قرآن، مراتب اسلام و ایمان را در هشت مرتبه بیان که چهار مرتبه برای اسلام و چهار مرتبه برای ایمان است.۱ از نگاه ایشان، اسلام چهار مرتبه دارد که در مقابلِ هر مرتبه آن، مرتبه‌ای از ایمان قرار دارد. بر این اساس، مراتب بندگی و سیر به سوی خداوند، از نخستین پلّه اسلام آغاز می‌شود و به بالاترین پلّه ایمان ختم می‌گردد.
مراحل هشتگانهای که مرحوم علّامه طباطبایی بیان می‌فرماید، با آنچه در احادیث بیان شده است، در پلّه اوّل و پلّه آخر مشترک است. بر اساس هر دو بیان، پلّه اوّل اسلام و پلّه آخر، یقین است. به تعبیری، بر اساس هر دو بیان، مرتبه اوّل و مرتبه آخر از مراتب کمال، عبارت است از مرتبه اسلام و مرتبه یقین. سایر مراتبی که در کلام ایشان مطرح شده است، از نگاه احادیث، در دو پلّه ایمان و تقوا خلاصه می‌شود. به عبارت دیگر، ایمان و تقوا مراتبی دارند که در کلام ایشان به آنها اشاره شده است.
از دیدگاه علّامه طباطبایی، مراتب بندگی و صعود به قلّه کمالات، هشت مرتبه دارد که عبارت اند از:
۱. اقرار زبانی به شهادتین
نخستین گام در سیر به سوی خداوند، اسلام زبانی است که با گفتن شهادتین حاصل می‌شود. کسی که به یگانگی خداوند و رسالت خاتم انبیا صلی الله علیه و اله شهادت دهد، مسلمان می‌شود، چه شهادت او با باور قلبی همراه باشد و چه نباشد. در هر صورت، گفتن شهادتین، سببِ اسلام است و چنین شخصی در زمره مسلمانان به شمار می‌آید. به این مرتبه از اسلام، در این آیه اشاره شده است:
(قالَتِ الأعرابُ آمَنَّا قُل لَم تُؤمِنُوا وَ لکِن قُولُوا أسلَمنا وَ لَمَّا یَدخُلِ الإیمانُ فی قُلُوبِکُم.۲
۰.بادیهنشینان گفتند: ما [از ته دل] ایمان آوردیم. بگو: «ایمان نیاوردهاید؛ بلکه بگویید [در ظاهر به گفتن شهادتین] اسلام آوردیم؛ زیرا هنوز ایمان در دلهاى شما وارد نشده است»).
