245
ایمان در قرآن

درجات بالاتری از بهشت دست می‌یابد. در همین باره، امام صادق علیه السلام می‌فرماید:

۰.وَ لَو کانَ کُلُّهُ واحِداً لا زِیادَةَ فِیهِ وَ لا نُقصانَ لَم یَکُن لِأحَدٍ مِنهُم فَضلٌ عَلَى الآخَرِ وَ لاستَوَتِ النِّعَمُ فِیهِ وَ لاستَوَى النَّاسُ وَ بَطَلَ التَّفضِیلُ وَ لَکِن بِتَمامِ الإیمانِ دَخَلَ المُؤمِنُونَ الجَنَّةَ وَ بِالزِّیادَةِ فِی الإیمانِ تَفاضَلَ المُؤمِنُونَ بِالدَّرَجاتِ عِندَ اللَّهِ وَ بِالنُّقصانِ دَخَلَ المُفَرِّطُونَ النَّار.

۰.اگر ایمان، سراسر یک‌نواخت بود و فزونی و کاستی‌ای در آن نبود، کسی بر دیگری برتری نمی‌داشت و نعمت ایمان، یکسان می‌بود و مردم برابر می‌شدند و ترجیح از میان می‌رفت؛ امّا به سبب تمامیت ایمان است که مؤمنان به بهشت می‌روند و به سبب فزونیِ ایمان [در یکی نسبت به دیگری] است که درجات مؤمنان در نزد خداوند، متفاوت خواهد بود و به سبب کاستیِ آن است که کوتاهی‌ کنندگان، به دوزخ می‌روند.

نمونه‌هایی از قوّت ایمان

در برخی از آیات قرآن، به قوّت ایمان گروهی از مؤمنان در سال‌های نخستین رسالت پیامبر صلی الله علیه و اله اشاره شده است. این آیات، بر وجود درجات ایمانی میان مسلمانان دلالت دارند و به عوامل افزون شدن ایمان گروهی از آنها در آغاز اسلام اشاره می‌کنند. بر اساس این آیات، ایمان، دارای مراتب و درجاتی است که برای رسیدن به مراتب عالی آن، لازم است عواملی رعایت گردد. به بیان دیگر، فزونی ایمان و ایجاد آرامش در دل‌های مؤمنان، مخصوص کسانی است که از پیش، زمینه آن را در جان خود فراهم آورده باشند. این گونه نیست که خداوند بدون دلیل، بر ایمان عدّه‌ای بیفزاید و آنان را در رسیدن به قلّه ایمان یاری کند و گروه دیگر را به حال خود رها کند و یاری ننماید. فزونی ایمان، شامل کسانی می‌شود که از آزمون‌های الهی روسپید بیرون آیند و در یاری دین خدا پایداری ورزند.

اکنون به بیان این آیات می‌پردازیم و نکاتی در باره تفسیر آنها بیان می‌کنیم:

۱. گوش سپردن به تلاوت آیات وحی

یکی از آیاتی که بر افزایش ایمان دلالت دارند و راه رسیدن به قلّه ایمان را نشان می‌دهند،


ایمان در قرآن
244

۰.خداوند فرموده است: (و چون سوره‌ای نازل شود، در میان ایشان کسی هست که بگوید: این [سوره]، ایمان کدام یک از شما را افزود؟ امّا کسانی که در دل‌هایشان ایمان آورده‌اند، [آن سوره] بر ایمانشان می‌افزاید و ایشان شادمانی می‌کنند، و امّا کسانی که در دل‌هایشان بیماری است، پلیدی‌ای بر پلیدی‌شان می‌افزاید) و [در باره اصحاب کهف] فرموده است: (ما خبرشان را برای تو درست حکایت می‌کنیم. آنان جوانانی بودند که به پروردگارشان ایمان آورده بودند و بر هدایتشان افزودیم).

بر اساس این دو آیه، ایمان کامل، قابل افزایش است و می‌توان بر آن افزود و به درجات بالاتر رسید. آیه نخست، به افزوده شدن ایمان کسانی اشاره دارد که با وجود راهیابی ایمان به دل‌هایشان، در اثر نزول آیات جدید، بر ایمانشان افزوده می‌شد. پس معلوم می‌شود ایمان کامل هم قابل افزایش است. در آیه دوم نیز به هنگام یاد کردن از اصحاب کهف، آنان را جوانانی می‌خواند که پس از ایمان به پروردگار، بر هدایتشان افزوده شده است. افزودن بر هدایت، به معنای افزایش یافتنِ ایمان است. بنا بر این، ایمان کامل، قابل افزایش است.

چنانچه ایمان کامل، قابلیت افزایش نداشته باشد و درجات مختلف برای آن تصوّر نگردد، برتری برخی از مؤمنان در پیشگاه خداوند نسبت به گروه دیگر، بی‌معنا خواهد بود، در حالی که قرآن به وجود درجات گوناگون مؤمنان در پیشگاه خداوند، اشاره فرموده است:

(هُم دَرَجاتٌ عِندَ اللهِ وَ اللهُ بَصیرٌ بِما یَعمَلُون.۱

۰.آنها (مؤمنان و کافران) در نزد خدا طبقاتى هستند [و هر یک از دو گروه نسبت به دیگرى و هر گروهى نسبت به افراد خود، طبقه‏بندى شده‏اند] و خدا به آنچه مى‏کنند، بیناست).

در حقیقت، کمال ایمان، معیار ورود به بهشت است و کسی که ایمانش ناقص باشد، شایستگی ورود به بهشت را پیدا نمی‌کند و اهل دوزخ می‌گردد. کسی که ایمانش کامل باشد و بر ایمان خود بیفزاید، به درجات بهشت دست می‌یابد. بنا بر این، عامل دستیابی به درجات بهشت، افزودن بر ایمان است. به هر اندازه که مؤمن بر ایمان خود بیفزاید، به

1.. آل عمران: آیۀ ۱۶۳.

  • نام منبع :
    ایمان در قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری و سیدحسین فلاح زاده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 120572
صفحه از 436
پرینت  ارسال به