187
ایمان در قرآن

دارد؛ ولی در مناسبات زندگی و در مقام عمل، امور دیگری جز خداوند را مؤثّر می‌داند. از این رو، شرک خفی، شرک عملی است. هر چند با پیدایش چنین شرکی (شرک عملی)، ایمان از اساس نابود نمی‌گردد، ولی مداومت بر این شرک، سرانجام، انسان را به شرک جلی و اعتقادی می‌کشاند. کسی که در زندگی بر شرک خفی مداومت ورزد و نشانه‌های بی‌توجّهی به خداوند را از رفتار و کردار خود بر طرف نکند، ایمانش از بین می‌رود.

با توجّه به آنچه گذشت، شرک اعتقادی، بالاترین مرتبه شرک و ظلم به خداوند است که در اثر آن، ایمان به کلّی از دست می‌رود و انسان اهل دوزخ می‌گردد. چنانچه کسی به مراتب پایین شرک و ظلم به خداوند آلوده شود، ایمانش به کلّی از بین نمی‌رود؛ ولی به اندازه ستمی که در اثر شرک خفی به خداوند روا دارد، ایمانش آسیب می‌بیند. در این صورت، هر چند هدایت و امنیّت او به کلّی از بین نمی‌رود، ولی از هدایت و امنیّت حقیقی او کاسته می‌شود. از سویی، پافشاری در این مسیر، به شرک جلی و بدعاقبتی منتهی می‌گردد.

شرک خفی، آن است که انسان به یگانگی خداوند باور داشته باشد و او را یگانه مؤثّر در نظام هستی بداند؛ ولی در زندگی، به تأثیرگذاری امور دیگر پایبند باشد. با این که چنین افرادی، از نظر اعتقادی موحّد هستند، نشانه‌های شرک، به صورت ناپیدا به رفتارشان راه یافته است. از نگاه قرآن، بیشتر کسانی که ایمان می‌آورند، از ابتلا به این شرک، ایمن نیستند:

۰.(وَ ما یُؤمِنُ أکثَرُهُم بِاللّٰهِ إلَّا وَ هُم مُشرِکُون.۱

۰.و بیشتر آنها (مردم) به خدا ایمان نمى‏آورند، مگر آن که در همان حال مشرک‏ اند).

هر چند شرک جلی، آفت ایمان است و با ایمان جمع نمی‌شود، ولی بر اساس این آیه، گونه‌ای از شرک، با ایمان جمع می‌شود و بسیاری از اهل ایمان به آن مبتلا می‌گردند. در حقیقت، آنها از نظر اعتقادی یگانه‌پرست و موحّد هستند؛ ولی در زندگی به گونه‌ای عمل می‌کنند که بوی شرک از رفتار آنها استشمام می‌شود، مانند کسانی که در به دست آوردن روزی و بر طرف کردن مشکلات زندگی، دیگران را مؤثّر می‌دانند و به غیر خدا تکیه

1.. یوسف: آیۀ ۱۰۶.


ایمان در قرآن
186

شرک، دارای مراتبی است که مراتب پایین آن، شرک خفی و مراتب بالای آن، شرک جلی نامیده می‌شود.

شرک جلی

شرک جلی، آن است که انسان به صورت آشکار، برای خداوند، همتا و شریک قرار دهد. به همین دلیل، شرک جلی، شرک در اعتقاد است. کسی که در الوهیت، ربوبیت، خالقیت و رازقیت برای خداوند همتایی قرار دهد،‌ مرتکب گناه بزرگی می‌شود و از آمرزش خداوند، محروم می‌گردد:

۰.(إنَّ اللهَ لا یَغفِرُ أن یُشرَکَ بِهِ وَ یَغفِرُ ما دُونَ ذلِکَ لِمَن یَشاءُ وَ مَن یُشرِک بِاللهِ فَقَدِ افتَرى‏ إثماً عَظیما.۱

۰.بى ‏تردید، خداوند این [گناه] را که براى او شریک قرار داده شود، نمى‏آمرزد و غیر آن (/ فروتر از آن) را براى هر کس که بخواهد، [بدون توبه] مى‏آمرزد و هر که به خدا شرک ورزد، حقّا که گناهى بزرگ را افترا بسته است).

شرک جلی به خداوند، خطرناک‌ترین آفت ایمان است و ایمان را از پایه و اساس نابود می‌کند؛ زیرا پایه ایمان، بر توحید و باور به یگانگی خداوند، استوار است و توحید با شرک جمع نمی‌شود. هر کجا شرک، آشکار گردد، ایمان، جایگاه خود را از دست می‌دهد و بدون تردید، انسانِ مبتلا به شرک جلی، از زمره اهل ایمان خارج می‌گردد. از همین رو، امیر مؤمنان علیه السلام می‌فرماید:

۰.آفَةُ الإیمانِ الشِّرکُ.۲

۰.شرک، آفت ایمان است.

شرک خفی

افزون بر مراتب بالای شرک، مراتب پایین شرک نیز آفت ایمان به شمار می‌آیند. شرک خفی، آن است که انسان از نظر اعتقادی، مؤمن و موحّد باشد؛ ولی در گفتار و کردارش، نشانه‌های بی‌توجّهی به توحید وجود داشته باشد. چنین فردی در دل به توحید و یگانگی خداوند باور

1.. نساء: آیۀ ۴۸.

2.. غرر الحکم: ج ۳ ص ۹۷ ح ۳۹۱۵.

  • نام منبع :
    ایمان در قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری و سیدحسین فلاح زاده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 120540
صفحه از 436
پرینت  ارسال به