17
ایمان در قرآن

کسانی که حقیقت هستی را انکار می‌کنند و به معبودهای غیر واقعی دل می‌سپارند، مؤمن به نیستی و باطل هستند. این افراد، نیستی را باور کرده‌اند و هستی را انکار می‌کنند.

افزون بر بت‌پرستان، قرآن گروهی از اهل کتاب را با عنوانِ مؤمنان به باطل معرّفی می‌کند. این افراد، گروهی از یهود هستند که برای جلب اعتماد بت‌پرستان، عقاید خرافی و باطل آنها را بر اسلام ترجیح دادند و با زیر پا گذاشتن پیمان خود با مسلمانان، به مکّه رفتند تا با قریش برای مخالفت با پیامبر صلی الله علیه و اله، هم‌پیمان شوند. سپس برای جلب توجّه مشرکان قریش، در برابر دو بت به نام‌های جبت و طاغوت، سجده کردند. قرآن در مقام سرزنش آنها می‌فرماید:

۰.(أَ لَم تَرَ إِلَى الَّذینَ أُوتُوا نَصیباً مِنَ الکِتابِ یُؤمِنُونَ بِالجِبتِ وَ الطَّاغُوت.۱

۰.آیا ننگریستى به کسانى که بهره‏اى از کتاب (تورات و انجیل) به آنها داده شده که به هر بت و طغیانگرى ایمان مى‏آورند؟!).

این آیه نیز برای سرزنش کردن کسانی که به معبودهای خیالی و باطل باور دارند، آنها را مؤمن به بت خوانده‌ است.

تفسیر «ایمان» در قرآن

با توجّه به آنچه گذشت، می‌توان به دیدگاه قرآن در باره تفسیر ایمان دست یافت. قرآن، واژه «ایمان» را در معانی مختلفی به کار برده که تمام این موارد با مفهوم لغوی ایمان سازگار است. ایمان در لغت به معنای راست‌ انگاشتن و تصدیق امر است. در تمام کاربردهای قرآنیِ واژه ایمان، مفهوم تصدیق وجود دارد: تصدیق دین اسلام، تصدیق قلبی و زبانی و عملیِ حقایق، تصدیق قلبی و زبانی، تصدیق عملی، تصدیق مدّعا و تصدیق باطل.

بنا بر این، معنای ایمان در تمام کاربردهای قرآنی آن، یکسان و مطابق با مفهوم لغوی است. با این وجود، مصداق‌های قرآنی ایمان با یکدیگر متفاوت هستند. آنچه قرآن، جامعه بشر را به آن دعوت می‌کند، ایمانی است که ندا دهنده حق، انسان‌ها را به سوی آن فرا می‌خواند:

۰.(رَبَّنا إِنَّنا سَمِعنا مُنادِیاً یُنادی لِلإیمانِ أن آمِنُوا بِرَبِّکُم فَآمَنَّا.۲

1.. نساء: آیۀ ۵۱.

2.. آل عمران: آیۀ ۱۹۳.


ایمان در قرآن
16

درستی آن است. خدای متعال در داستان یوسف علیه السلام واژه ایمان را در این مفهوم به کار برده است. پس از آن که برادران یوسف علیه السلام او را درون چاه انداختند، با ظاهر‌فریبی نزد پدر آمدند و گریه‌کنان گفتند:

۰.(یا أبانا إنَّا ذَهَبنا نَستَبِقُ وَ تَرَکنا یُوسُفَ عِندَ مَتاعِنا فَأکَلَهُ الذِّئبُ وَ ما أنتَ بِمُؤمِنٍ لَنا وَ لَو کُنَّا صادِقین.۱

۰.اى پدر! ما رفتیم سرگرم مسابقه شدیم و یوسف را نزد اثاثیه خود رها کردیم. پس گرگ او را خورد و تو هرگز ما را باور ندارى، هر چند راستگو باشیم).

به تعبیر دیگر، گفتند: تو ما را راستگو نمی‌دانی و بر صداقت ما گواه نیستی. پس در این آیه، ایمان به معنای گواهی بر درستی و راست‌ انگاشتن است که همان معنای لغوی آن است.

۶. پذیرش باورهای خیالی و باطل

ایمان حقیقی، باور و اعتقادی است که در ورای آن، حقیقتی نهفته باشد. از این رو، برای باورها و عقاید خرافی و باطل که با حقایق عالم سازگار نیستند، ایمان به کار برده نمی‌شود. در عین حال، قرآن در مقام نکوهش باورهای خیالی و باطل، از راست‌ انگاشتنِ چنین باورهایی، با واژه «ایمان» یاد می‌کند. از نظر قرآن، کسانی که به باورهای پوچ و کفرآمیز گرایش دارند، به باطل ایمان دارند:

۰.(أَ فَبِالباطِلِ یُؤمِنُونَ وَ بِنِعمَةِ اللهِ یَکفُرُونَ.۲

۰.پس آیا به [معبودهاى] باطل مى‏گروند و نعمت خدا [یعنی دین و کتاب] را کفران می‌کنند؟!).

همچنین در آیه دیگر می‌فرماید:

۰.(وَ الَّذِینَ آمَنُوا بِالباطِلِ وَ کَفَرُوا بِاللهِ أُولئِکَ هُمُ الخاسِرُونَ.۳

۰.و کسانى که به باطل [و هر چه غیر از خدا پرستش می‌شود]، ایمان آورده و به خدا کفر ورزیده‏اند، آنهایند که زیانکارند).

1.. یوسف: آیۀ ۱۷.

2.. عنکبوت: آیۀ ۶۷.

3.. عنکبوت: آیۀ ۵۲.

  • نام منبع :
    ایمان در قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری و سیدحسین فلاح زاده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 120355
صفحه از 436
پرینت  ارسال به