163
ایمان در قرآن

۲. بر اساس احتمال دیگر، واژه «السواى»، اسم «کان» است: «کان السواى عاقبةَ الذین أساؤا». در این صورت، عبارت «أن کَذَّبُوا بآیات اللّٰه»، مفعولٌ له است. بر اساس این ترکیب، معنای آیه چنین است: بدی، سرانجام انسان‌های بدکار است؛ زیرا آنها آیات خداوند را دروغ شمردند. به تعبیر دیگر، کیفر و سرنوشت بد، فرجام انسان‌های زشت‌کردار و آلوده به گناه است.

بر اساس این احتمال، آیه شریف در مقام بیان کیفر گنهکاران در آخرت است و به فرجامِ ایمان گنهکار اشاره‌ای ندارد. از این رو، آیه ارتباطی با بحث آفت‌های ایمان نخواهد داشت.

از این دو احتمال، برداشت نخست از آیه شریف، به وسیله برخی قرائن تقویت می‌شود. از جمله می‌توان به استشهاد زینب علیها السلام به این آیه در باره عاقبت یزیدیان، اشاره کرد. بر اساس حدیثی، وقتی امام زین العابدین علیه السلام و اهل بیت ایشان، به مجلس یزید وارد شدند، سرِ مقدّس امام حسین علیه السلام را در برابر یزید نهادند و او با عصایی به دندان‌های مبارک امام علیه السلام جسارت کرد و اشعاری ‌خواند. از جمله می‌گفت:

لَعِبَت هاشِمُ بالمُلکِ فَلاخَبَرٌ جاءَ و لا وَحیٌ نَزَل.

هاشمیان با سلطنت بازی کردند.

نه خبری [از جانب خداوند] آمد و نه وحیی نازل شد.

او در این اشعار، تلاش‌ و کوشش خاندان رسالت برای ترویج دین را بازی بر سر قدرت خواند و به صراحت، وحی و نبوّت پیامبر خدا صلی الله علیه و اله را منکر شد و جنایت وحشیانه خود در صحنه کربلا را انتقام جنگ بدر خواند.۱

1.. او در ادامه، اشعاری به این مضمون خواند:
لستُ من خندف إن لم انتقم
من بني أحمد ما كان فعل

ليت أشياخي ببدر شهدوا
جزع الخزرج من وقع الأسل

من اگر از آل احمد انتقام نگيرم
از دودمان خود نخواهم بود.
کاش بزرگان من در بدر حاضر بودند و می‌دیدند
که چگونه انتقام ایشان را از خاندان پیامبر خدا گرفتم!


ایمان در قرآن
162

ایمانی خود، با چنین آفت‌هایی رو به روست، همواره باید خود را در معرض آفات و موانع پایداری ایمان بداند و آماده پاسداری از گوهر ایمان باشد. لازمه پاسداری از گوهر ایمان، شناخت اموری است که در قرآن و احادیث به عنوان آسیب‌های ایمان معرّفی شده‌اند. این امور، عبارت اند از:

۱. گناه و نافرمانی خداوند

مهم‌ترین آفت ایمان، بی‌تقوایی و نافرمانی خداوند است. ریشه تمام اموری که از نگاه قرآن و احادیث، به عنوان آفت ایمان شناخته می‌شوند، بی‌تقوایی و انجام اعمال ناشایست است. پافشاری بر گناه و نافرمانی خداوند موجب می‌شود فرجام انسان، با بی‌ایمانی و انکار باورهای دینی تمام شود. قرآن کریم، مهم‌ترین خطر گناه برای انسان مؤمن را دروغ انگاشتن و ریشخند کردنِ آیات الهی در فرجام کار می‌داند:

(ثُمَّ کانَ عاقِبَةَ الَّذینَ أساؤُا السُّواى‏ أن کَذَّبُوا بِآیاتِ اللهِ وَ کانُوا بِها یَستَهزِؤُن.۱

۰.سپس عاقبت کسانى که کارهاى زشت انجام دادند، این شد که آیات خدا را تکذیب کردند و آنها را به سُخره می‌گرفتند).

فعل «کان» از افعال ناقصه است که به اسم و خبر نیاز دارد. واژه «عاقبة»، خبر «کان» و منصوب است و بر اسم آن، مقدّم گردیده است. در مورد اسم «کان» دو احتمال وجود دارد:

۱. بنا بر احتمال نخست، عبارت «أن کَذَّبُوا بِآیاتِ اللّهِ»، اسم «کان» است که به تأویل مصدر می‌رود؛ یعنی عبارت چنین می‌شود: «کان التکذیبُ عاقبةَ الذین أساؤا السوای». بر اساس این ترکیب، معنای آیه چنین است: تکذیب آیات الهی، عاقبت کسانی است که کار زشت انجام می‌دهند. به تعبیر دیگر، سرنوشت کسانی که به گناه و کار زشت مبتلا هستند، تکذیب آیات الهی و جدایی از ایمان است.

بر اساس این احتمال، آیه شریف در مقام معرّفی گناه و نافرمانی خداوند به عنوان مهم‌ترین آفت ‌دین و ایمان است.

1.. روم: آیۀ ۱۰.

  • نام منبع :
    ایمان در قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری و سیدحسین فلاح زاده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 120343
صفحه از 436
پرینت  ارسال به