143
ایمان در قرآن

طمع‌ورزی و آزمندی است که در احادیث به عنوان سبب ناپایداری ایمان معرّفی شده است. طمع‌ورزی به مال و ناموس دیگران، سبب می‌شود که ایمان از دست برود. امیر مؤمنان علیه السلام در این باره می‌فرماید:

۰.صَلاحُ الإیمانِ الوَرَعُ وَ فَسَادُهُ الطَّمَعُ.۱

۰.درستیِ ایمان، به پارسایی است و تباهیِ آن، در آزمندی.

در حدیث دیگری از امام حسن علیه السلام نقل است که امیر مؤمنان علیه السلام در پاسخ پرسش از عامل پایداری ایمان، به ورع و پارسایی اشاره فرمود و در ادامه، وقتی از ایشان علیه السلام در باره سبب زوال ایمان سؤال شد، امام علیه السلام طمع را به عنوان عامل زوال ایمان مطرح نمود.۲ بنا بر این، طمع‌ورزی و‌ آزمندی سبب می‌شود که انسان، گوهر ایمان را از دست بدهد.

تاریخ اسلام از کسانی یاد می‌کند که با وجود خدمات شایسته، عاقبت نیکو را به لذّت ناچیز دنیا فروخته‌اند و پس از عمری مجاهدت در مسیر ایمان، توفیق ایمان از آنها گرفته شده است. در حقیقت، آزمندی و طمع‌ورزی سبب می‌شود تا ایمان این افراد، ناپایدار بماند. از جمله این افراد، زبیر بن عوام است که با وجود خدمات شایسته‌ و کارنامه درخشان، در مقابل امیر مؤمنان علیه السلام قیام نمود و جنگ جمل را با همراهی طلحه بر پا کرد. پس از آن که زبیر در حاشیه این جنگ کشته شد، شخصی به نام عمرو بن جُرموز، شمشیر او را نزد امیر مؤمنان علیه السلام آورد. امام علیه السلام شمشیر را گرفت و به آن نگاه حسرت‌آمیزی کرد و فرمود:

۰.أمَا وَ اللّهِ لَرُبَّ کَربَةٍ وَ کَرِبةٍ قَد فَرَّجَها صاحِبُ هٰذا السَّیفِ عَن وَجهِ رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و اله.۳

۰.به خدا سوگند، چه بسیار رنج و اندوه‌ها که صاحب این شمشیر از چهره پیامبر خدا صلی الله علیه و اله زدود!

زبیر که روزی با این شمشیر، رنج‌ و اندوه از چهره پیامبر خدا صلی الله علیه و اله می‌زدود، عاقبت به

1.. غرر الحکم: ج ۴ ص ۱۹۵ ح ۵۷۹۸.

2.. الأمالی، صدوق: ص ۳۶۵ ح ۴۵۴. مانند این سؤال و جواب از امام صادق علیه السلام نیز نقل شده است (ر.ک: الکافی: ج ۲ ص ۳۲۰ ح ۴).

3.. تاریخ دمشق: ج ۱۸ ص ۴۲۲.


ایمان در قرآن
142

۰.و خانواده خود را به نماز امر کن و خود [نیز] با همه نیرو بر [مراعات] آن، شکیبا باش. ما از تو هیچ روزی‌ای نمى‏طلبیم [تا توانش را نداشته باشى]. این ماییم که تو را روزى مى‏دهیم، و عاقبت [نیک]، از آنِ تقواست).

بر خلاف این افراد، کسانی که در اثر دوری از تقوا، به گناه و معصیت رو می‌آورند، عاقبت خویش را تباه می‌سازند. گناه موجب می‌شود تا شایستگی ایمان به تدریج از انسان گرفته شود و انسان در مسیر ایمان سستی ورزد. در رأس گناهان، ظلم و ستم به دیگران است. خداوند به کسانی که با از بین بردن حقوق مردم، ستمگری پیشه سازند، وعده ناپایداری در مسیر ایمان و گم‌راهی می‌دهد:

۰.(یُضِلُّ اللهُ الظَّالِمین.۱

۰.خداوند، ستمکاران را در گم‌راهى رها مى‏کند).

از نگاه قرآن، برتری‌جویی در زمین و فساد در جامعه خلاف تقواست و زمینه فرجامی ناخوش را برای انسان فراهم می‌آورد. تشنگان قدرت و شهرت که با ریاست‌طلبی به دنبال برتری‌جویی بر دیگران هستند، سرانجام نیکی نخواهند داشت. قرآن، عاقبت نیکو را در انتظار کسانی می‌داند که از ستم و تباهی در زمین دوری کنند:

۰.(تِلکَ الدَّارُ الآخِرَةُ نَجعَلُها لِلَّذینَ لا یُریدُونَ عُلُوًّا فی الأرضِ وَ لا فَساداً وَ العاقِبَةُ لِلمُتَّقین.۲

۰.آن خانه [برتر و والاى] آخرت را از آنِ کسانى قرار مى‏دهیم که در روى زمین اراده برترى [و تسلّط بر دیگران] و فساد ندارند و سرانجام [نیک]، از آنِ پرهیزگاران است).

پرهیزگاران و پارسایان، کسانی هستند که به دنبال برتری‌جویی و فساد در زمین نیستند. از این رو، قرآن به آنها وعده عاقبت نیکو و پایداری در مسیر ایمان می‌دهد.

با توجّه به آنچه بیان شد، پایداری ایمان در گرو تقوا و دوری از گناهان است و ناپایداری ایمان، نتیجه گناه و معصیت خداوند. یکی از عوامل زمینه‌ساز برای انجام گناهان،

1.. ابراهیم: آیۀ ۲۷.

2.. قصص: آیۀ ۸۳.

  • نام منبع :
    ایمان در قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری و سیدحسین فلاح زاده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 120533
صفحه از 436
پرینت  ارسال به