گنهکاری را که با عاقبت به خیری از این دنیا چشم فرو بستهاند، فراوان به یاد دارد؛ افرادی که در ظاهر، با خدا و دین بیارتباط بودهاند، ولی سرانجام، از درون متحوّل شدند و در زمره شهیدان والامقام قرار گرفتند. از این رو، شتاب کردن در بیزاری از افراد، روا نیست و باید صبر کرد تا عاقبت ایشان روشن شود.
امیر مؤمنان علیه السلام توصیه میکند: مبادا در مورد افراد، زود قضاوت کنید و با دیدنِ ظاهر گناهآلود ایشان، از آنها بیزاری جویید. برائت جستن از دیگران باید تا زمانِ مرگ و پایان کار افراد، به تأخیر افتد. عاقبت هر فردی، زمانی معلوم میشود که از این دنیا رخت برمیبندد. در آن زمان، معلوم میشود که او عاقبت به خیر شده یا بر حال خود باقی بوده است.
در حدیث است که روزی عیسی علیه السلام با یکی از شاگردان خود، به شخص فاسق و فاجری برخورد کرد. وقتی چشمشان به آن گنهکار افتاد، شاگرد عیسی علیه السلام گفت: «خدایا! مرا با این فرد محشور نکن». در همین حال به عیسی علیه السلام وحی شد که: به او بگو دعایت مستجاب شد و تو با او محشور نمیشوی؛ چون او به خاطر توبه اهل بهشت میشود؛ ولی تو عاقبت به خیر نمیشوی.
بنا بر این، در بحث ایمان پایدار، ماندن بر عقاید تا لحظه مرگ، اهمّیت ویژهای دارد و انسان باید بتواند ایمان خود را به سرانجام رساند. در حقیقت، درستی و نیکو بودن هر کاری، به پایان آن بستگی دارد. پایان نیکو، نشان دهنده درستی عمل است و پایان ناتمام، گواه نقصان و ناتمامی عمل. به این مسئله در احادیث متعدّدی، توجّه شده است.۱ در گفتگویی میان عیسی علیه السلام و پیروانش آمده است:
۰.قالَ عیسی بنُ مَریَمَ:... إنَّ النَّاسَ یَقُولُونَ إنَّ البِنَاءَ بِأساسِهِ وَ أنا لا أقُولُ: لَکُم کَذَلِکَ قالُوا فَما ذا تَقُولُ یا رُوحَ اللَّهِ قال: بِحَقٍّ أقُولُ لَکُم إنَّ آخِرَ حَجَرٍ یَضَعُهُ العامِلُ هُوَ الأساسُ.۲
۰.عیسی بن مریم علیه السلام فرمود: «... مردم میگویند: ساختمان، به شالوده آن است؛ امّا