87
ایمان در قرآن

الآخرةِ، فَإذا أرادَ اللّهُ بِعَبدٍ خَیراً فَتَحَ عَینَیهِ اللّتَینِ فی قَلبِهِ، فأبصَرَ بِهِما ما وَعَدَهُ بِالغَیبِ، فَآمَنَ بِالغَیبِ عَلَى الغَیبِ.۱

۰.هیچ بنده‌ای نیست جز این که دو چشم در صورت اوست که با آنها امور دنیا را می‌بیند و دو چشم در دلش که با آنها امور آخرت را مشاهده می‌کند. هر گاه خداوند، خوبی بنده‌ای را بخواهد، دو چشم دل او را می‌گشاید که به وسیله آنها وعده‌های غیبی او را می‌بیند و با چشم دل به وعده‌های الهی ایمان می‌آورد.

بر اساس این حدیث، هر انسانی بجز دو چشم ظاهری که به مشاهده محسوسات اختصاص دارد، دو چشم باطنی دارد که امور غیر محسوس و مسائل مربوط به عالم غیب را با آنها مشاهده می‌کند. البتّه انسان در صورتی قادر به بهره‌گیری از چشم باطن است که خداوند، خوبی او را اراده کند و چشم قلبش را باز نماید. در این صورت، قادر خواهد بود با دیده غیبی، وعده‌های غیبی خداوند را مشاهده کند.

از نگاه قرآن، اوّلین گام در مسیر ایمان، باور به حقایقی است که در ورای دیدنی‌ها، شنیدنی‌ها و حواسّ انسان وجود دارد و تقوا این است که انسان باور کند که علاوه بر حقایق محسوس، حقایق غیرمحسوسی هم وجود دارند.۲ در این صورت، زمینه پذیرش سایر آموزه‌های الهی ـ که پیامبران از جانب حضرت حق آورده‌اند   برای او میسّر می‌گردد.

اساسی‌ترین نکته در جهان‌بینی دینی، این است که انسان باور کند که جهان هستی منحصر به محسوسات نیست. مرز بین باور الهی و باور مادّی، این نکته است که باور مادّی، همه چیز را در محسوسات منحصر می‌کند؛ ولی باور الهی، حقایق هستی را در محسوسات منحصر نمی‌کند و معتقد است در ورای محسوسات، حقایقی وجود دارند که با ابزار حسّی و مادّی قابل شناخت نیستند. این نکته است که مؤمن را از غیرمؤمن جدا می‌کند.

۲. ایمان به خداوند یکتا

پس از ایمان به غیب و باور به حقایق غیر محسوس، نخستین حقیقتِ غیبی که انسان باید به

1.. کنز العمّال: ج ۲ ص ۴۲ ح ۳۰۴۳. نیز، ر.ک: میزان الحکمة: ج ۹ ص ۵۱۳ «باب عین القلب».

2.. ر.ک: بقره: آیۀ ۲ و ۳.


ایمان در قرآن
86

نور حرکت کند و در هر ثانیه سیصد هزار کیلومتر طی کند، بعد از هشت دقیقه به خورشید و پس از پنج سال به ستاره جُدی و بعد از نود سال به ستاره ایّوب می‌رسد. گرچه این سفینه با هر تیک ساعت، پنجاه هزار فرسخ می‌پیماید، تا کهکشان اوّل، هفتصد هزار سال نوری راه در پیش دارد که اگر در ادامه سیر بخواهد قطر کهکشان اوّل را طی کند و آن را پشت سر بگذارد، دویست هزار سال دیگر باید در راه باشد. این در حالی است که تعداد کهکشان‌های این عالم، تا کنون معلوم نیست.‌ بنا بر گزارش‌هایی که پیش‌تر، از منجّمان منتشر شده، تا به حال حدّ اقل یکصد هزار کهکشان کشف شده است. انسان با دانش محدود و ابزارهای معرفتی ناقص، چگونه این نظام عظیم را بشناسد و به آن معرفت پیدا کند!؟

این نمونه‌ای از ناتوانی انسان در شناخت عالم مادّی است. با توجّه به این که عالم پیدا در مقابل عالم ناپیدا کوچک و خُرد است و نعمت‌های فراوان دنیا در مقابل نعمت‌های آخرت ناچیزند، می‌توان به ناتوانی انسان از درک عالم غیب پی برد. عالم غیب، قابل مقایسه با عالم شهادت (مادّه) نیست. به همین دلیل، ابزارهای شناخت و معرفت عالم غیب با ابزارهای شناخت در عالم شهادت تفاوت دارند. در عین حال، چنان که در عالم شهادت برای کسب معرفت ابزارهایی وجود دارند، برای شناخت و معرفت عالم غیب نیز ابزارها و وسایل مخصوصی قرار داده شده است.

انسانِ پرورش یافته در مکتب انبیا، می‌تواند در مسیر رشد و کمال به جایی برسد که خود را به ابزارهای معرفت نسبت به عالم غیب، مجهّز کند، چنان که در میان پرورش‌یافتگان مکتب انبیا، انسان‌هایی تربیت شده‌اند که به غیب، همانند عالم شهادت، معرفت دارند و غیب برای آنها شهادت است. در حقیقت، صفت «کلّ غیب عنده شهادة»۱ که از اوصاف حضرت حق است، در آنها تجلّی کرده و امور پنهان، به تناسب مرتبه‌ای که نزد خداوند دارند، برای آنها آشکار است. پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و اله در حدیثی می‌فرماید:

۰.ما مِن عَبدٍ‌ٍ إلّا وَ فی وَجهِهِ عَینانِ بِهِما أمرَ الدنیا، وَ عَینانِ فی قَلبِهِ یُبصِرُ بِهِما أمرَ

1.. برگرفته از سخن امیر مؤمنان علیه السلام در نهج البلاغة (خطبۀ ۱۰۹) که در بیان عظمت خداوند می‌فرماید: «وَ كُلُّ غَيبٍ عِندَکَ شَهادَة؛ و هر نهانى در نزد تو پيداست».

  • نام منبع :
    ایمان در قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری و سیدحسین فلاح زاده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 120653
صفحه از 436
پرینت  ارسال به