سیاست‌بازی و هوس‌پیشگی خود قرار دهند. از این رو، پیش از آشنایی با نگاه قرآن در این حوزه، به صورت کوتاه، به دیدگاه‌های اندیشمندان در باره خاستگاه فردی و اجتماعی ایمان اشاره می‌کنیم تا در مقایسه با نگاه متعالی قرآن، سستی آنها روشن گردد.
الف ـ دیدگاه‌ها در باره خاستگاه ایمان
در باره خاستگاه ایمان و مذهب، نظریّه‌های مختلفی مطرح شده‌اند که بر پایه آنها، دین و مذهب به خاطر برآوردنِ نیازهای بشر در شرایط خاص، پدید آمده است. این دیدگاه‌ها، که به انگیزه توجیهِ گرایش بشر به ایمان و مذهب بیان شده‌اند، عامل پیدایش ایمان در جوامع انسانی را یکی از امور زیر می‌دانند:
۱. استعمارستیزی
به باور برخی، ریشه گرایش مردم به دین و ایمان، استعمارستیزی و استثمار‌گریزی است. زمانی که رهبران ملّت‌های مستضعف، از خواری و خفّت در مقابل عوامل استعماری به تنگ آمدند و در صدد دستیابی به سیادت و عزّت برآمدند، روح امید را با تکیه بر امور ناپیدا و قدرت‌های معنوی، در ملّت‌های خود دمیدند.
بر اساس این دیدگاه، دین، واقعیت الهی ندارد و دست‌ساخته عدّه‌ای از مردم است که به انگیزه مقابله با نقشه‌های استکباری، به طرّاحی آن پرداختند. از این رو، ریشه دین و ایمان، زمانی در جوامع انسانی جوانه زد که مردم برای ایستادگی در برابر قدرت‌های زورگو، بر امور غیبی تکیه کردند. پس از این، گرایش به مذهب در بین مردم گسترش یافت و کم کم در جوامع انسانی نهادینه شد.
۲. استعمارگری
در مقابل دیدگاه نخست، گروهی بر این باورند که دین، افیون ملّت‌ها و جوامع بشری است و به عنوان ابزارِ استعمار، در دست قدرت‌های استکباری عالم قرار دارد. در حقیقت، قدرت‌های استکباری و استعماری، دین را به وجود آوردند تا با استفاده از مفاهیم دینی نظیر قناعت، رضا، تقدیر و مانند آن، مردم را در برابر فشار استعمار و زور، راضی نگه دارند و
