365
ایمان در قرآن

پیدا نمی‌کند.

زمانی که از آیة اللّٰه بهجت رحمه الله در باره راه رسیدن به حضور قلب در نماز سؤال شد، ایشان در پاسخ به دو مطلب اشاره فرمود: نخست، این که نمازگزار به آن وسوسه‌های شیطانی که غیر اختیاری پیش می‌آیند، بی‌توجّه باشد و سعی کند به این خیالات و وسوسه‌ها بی‌اعتنایی کند. دیگر، این که هر وقت برای نمازگزار، توجّه و حضور قلب پیدا شد، با اختیار خود، به غیر خدا توجّه نکند. به عبارت دیگر، در آن لحظه‌ای که به نماز توجّه پیدا کرد، به صورت عمدی و از روی اختیار، آن توجّه را از دست ندهد.۱

از نگاه ایشان، در لحظاتی که توجّه به خدا برای نمازگزار پیدا می‌شود، باید مراقب باشد تا با اختیار، روی خود را از خدا برنگرداند. بدون تردید، هر انسانی در هنگام ایستادن به نماز، برای لحظاتی به خدا توجّه پیدا خواهد کرد. نمازگزار باید مراقب باشد تا لحظه‌ای را که دلش به خدا توجّه پیدا می‌کند، با اختیار از دست ندهد. به بیان دیگر، در آن لحظاتی که روی دل به سوی خداوند است، از غیر خدا اِعراض کند. البتّه ممکن است به صورت غیر عمدی توجّه خود را از دست بدهد که اشکالی ندارد.

شیطان تلاش می‌کند تا نمازگزار، با اراده و اختیار خود، از یاد خداوند رو گرداند و در نماز به امور دیگر مشغول شود. غفلت و حواسپرتیِ غیر اختیاری در نماز، شیطان را راضی نمی‌کند و او می‌خواهد نمازگزار با اختیار خود به غیر خدا مشغول شود و از این طریق، او را به پیروی از خود وادار سازد. مهم آن است که انسان با اراده و اختیار خود، یاد خدا را در نماز ادامه دهد و از دعوت شیطان رو گرداند. آیة اللّٰه بهجت رحمه الله در توضیح این مطلب، چنین فرموده ‌است:

۰.شیطان می‌خواهد اختیاراً انسان را متوجّه غیر خدا کند. وقتی دید که در حال اختیار به غیر خدا توجّه نمی‌کند، او را رها می‌کند.۲

1.. ر.ک: زمزم عرفان: ص ۸۰.

2.. زمزم عرفان: ص ۸۰.


ایمان در قرآن
364

شود، فرصت انجام واجبات را از دست می‌دهد. کسی که بیش از مقدار لازم، به خواب، خوراک، بازی و تفریح رو آورد، از مصالح آخرت باز می‌ماند. مؤمن در انجام کاری که منفعت آخرت را در پی دارد، کوتاهی نمی‌ورزد و خود را به امور دیگر مشغول نمی‌سازد.

رابطه میان خشوع در نماز و روی‌گردانی از کارهای لغو

هر گاه نماز و عبادت، با خشوع و حضور قلب انجام گیرد، دل و جان به عبودیت نزدیک می‌شود و حقیقتِ بندگی درک می‌گردد. در غیر این صورت، چیزی جز حرکات ظاهری و الفاظ بی‌معنا، نصیب نمازگزار نمی‌گردد و از ارزش نماز کاسته می‌شود، چنان که پیامبر خدا صلی الله علیه و اله می‌فرمود:

۰.إنّ الرَّجُلَینِ مِن اُمَّتی یَقوُمانِ فی الصَّلاةِ وَ رُکوعُهما وَ سُجُودُهما وَاحدٌ وَ إنَّ ما بَینَ صَلاتَیهِما مِثلُ مَا بَینَ السَّماءِ وَ الأرضِ.

۰.دو نفر از امّتم به نماز می‌ایستند و رکوع و سجودى یکسان دارند، حال آن که نمازهایشان به اندازه آسمان و زمین از هم دور است.۱

یکی از راه‌های دستیابی به خشوع و حضور قلب در نماز، دوری از کارهای لغو و بیهوده است. خشوع و حضور قلب در نماز، با اعراض از امور لغو رابطه دارد.

کسی که در زندگی از کارهای بیهوده و لغو اجتناب کند، قلبش در هنگام نماز خاشع می‌گردد و به حضور قلب دست می‌یابد. در مقابل، کسانی که در زندگی، از گفتار و رفتار بیهوده پرهیز ندارند و با پرحرفی و سرگرمی بیش از اندازه، خود را از امور مهم باز می‌دارند، توفیق حضور قلب را در نماز به دست نمی‌آورند. انسانی که‌ بیش از نیاز روحی و جسمی خود، به سرگرمی و تفریح‌های دنیوی مشغول شود، با شروع نماز، ذهنش درگیر بازی‌ها و کارهای بیهوده‌ای می‌شود که در شبانه‌روز گرفتار آنها بوده است و حضور قلب

1.. بحار الأنوار: ج ۸۱ ص ۲۴۹ ح ۴۱.

  • نام منبع :
    ایمان در قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری و سیدحسین فلاح زاده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 120543
صفحه از 436
پرینت  ارسال به