359
ایمان در قرآن

موجب ثواب و پاداش اُخروی باشد و بدون ‌فایده از دست نرود. امام زین العابدین علیه السلام در دعا از خداوند چنین می‌خواهد:

۰.وَ اجعَل هَمَساتِ قُلُوبِنا وَ حَرَکاتِ أعضائِنا وَ لَمَحاتِ أعیُنِنا وَ لَهَجاتِ ألسِنَتِنا فِی مُوجِباتِ ثَوابِکَ حَتَّى لا تَفُوتَنا حَسَنَةٌ نَستَحِقُّ بِها جَزاءَکَ، وَ لا تَبقَى لَنا سَیِّئَةٌ نَستَوجِبُ بِها عِقابَکَ.۱

۰.و رازهای دل ما و جنبش‌های اندام‌ ما و چشم بر هم زدن‌های ما و سخنان زبان‌های ما را در آنچه موجب ثواب و پاداش تو می‌گردد، قرار ده تا کار نیکی که به سبب آن سزاوار پاداش تو می‌گردیم، از دستمان نرود و کار بدی که به واسطه آن سزاوار کیفر تو می‌شویم، برایمان باقی نماند.

این گونه است که در باره حالات برخی بزرگان آمده است که بجز واجبات و مستحبّات، از هر کاری پرهیز داشته‌اند. در حقیقت، آنها خوردن، خوابیدن، لباس پوشیدن، حرف زدن و سایر امور را با قصد قربت همراه می‌کردند و این اعمال را موجب ثواب و پاداش الهی قرار می‌دادند. چنانچه انسان، در این زمینه کوتاهی کند و در کارهای روزانه، نیّت الهی نداشته باشد، تمام کارهای مباح او، لغو خواهد بود.

روی‌گردانی مؤمن از امور لغو و بی‌فایده

خدای متعال، در بیان ویژگی‌های مؤمن، او را با «اِعراض از لغو» توصیف می‌کند. به طور کلّی، مؤمن از انجام امور لغو پرهیز دارد و با تمام توان در ترک آنها می‌کوشد. در عین حال، انسان در معرض لغزش و خطا قرار دارد و ممکن است در زندگی گرفتار برخی امور لغو و بی‌فایده گردد. به همین دلیل، خداوند مؤمن را با «ترک مطلقِ لغو» وصف ننموده است؛ بلکه او را با «اِعراض از لغو» توصیف می‌کند.

اعراض، وقتى صورت می‌گیرد که محرّک و انگیزه‏اى، انسان را به کاری فرا بخواند و او با بی‌توجّهی، به کار دیگرى مشغول شود. علّامه طباطبایی در این باره می‌نویسد:

1.. الصحیفة السجادیّة: ص ۴۸ دعای ۹.


ایمان در قرآن
358

برخاستن، خندیدن و گریستن، گفتن و نوشتن و هر فعّالیت دیگری را با قصد قربت همراه سازد و آنها را برای خدا انجام دهد. نیّت پاک و درست، کیمیایی است که کارهای بی‌‌ارزش دنیوی را به منفعت ارزشمند اخروی تبدیل می‌کند و آنها را از لغو بودن خارج می‌سازد. این گونه است که انسان از هر کاری که با قصد قربت همراه شود، همچون سایر عبادات، ثواب ‌می‌برد. پیامبر خدا صلی الله علیه و اله در قسمتی از پندنامه خود، خطاب به ابو ذر می‌فرماید:

۰.یا أبا ذَرٍّ لِیَکُن لَکَ فِی کُلِّ شَی‏ءٍ نِیَّةٌ صالِحَةٌ حَتَّى فِی النَّومِ وَ الأکل.۱

۰.ای ابو ذر! باید در هر کاری نیّتی پاک داشته باشی حتّی در خوابیدن و خوردن.

کسی که در خوابیدن و خوردن قصد قربت کند، به اندازه نیاز بدن می‌خورد و می‌‌‌خوابد. او خواب و خوراک خود را به گونه‌ای تنظیم می‌کند که بر طاعت خداوند توانمند گردد. به همین دلیل برای انجام آنها پاداش می‌برد. در سایر امور مباح نیز مسئله به همین شکل است. بر اساس حدیثی، پیامبر خدا صلی الله علیه و اله با ابو ذر در باره اجر و ثواب هم‌بستری مرد با همسرش سخن می‌فرمود. ابو ذر از این مطلب ابراز تعجّب کرد و حکمت سخن پیامبر خدا صلی الله علیه و اله را در نیافت. پیامبر صلی الله علیه و اله در بیان حکمت این مطلب فرمود:

۰.کَما أنَّکَ إذَا أتَیتَ الحَرامَ اُزِرتَ فَکَذَلِکَ إذا أتَیتَ الحَلالَ اُوجِرتَ.۲

۰.همان طور که هر گاه به حرام رو آوری، گناه کرده‌ای، هر گاه به حلال رو کنی، ثواب می‌بری.

نکاح و زناشویی، چنانچه برای جلب رضای خداوند و با هدف دوری از گناهان صورت گیرد، اجر و ثواب در پی خواهد داشت و از یک فعل بیهوده، به یک عمل ارزشمند تبدیل می‌شود. نیّت صحیح و قصد قربت، تمام کارهای مادّی و دنیایی را به ارزش‌های معنوی و آخرتی تبدیل می‌کند. انسان می‌تواند کارهای دنیوی خود را با نیّت پاک و الهی همراه سازد و آنها را همچون عبادت به جا آورد. او می‌تواند کاری کند که تمام رفتارها و گفتارهایش،

1.. مکارم الأخلاق: ص ۴۶۴.

2.. الکافی: ج ۵ ص ۴۹۵ ح ۳.

  • نام منبع :
    ایمان در قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری و سیدحسین فلاح زاده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 120682
صفحه از 436
پرینت  ارسال به