343
ایمان در قرآن

بر این، از نگاه لغت، هر چه برای انسان لذّت‌بخش باشد، «طیّب» است. در عین حال، قرآن هر لذّت‌بخشی را «طیّب» نمی‌خواند؛ بلکه چیزی را «طیّب» می‌خواند که لذّت‌بخشی آن، گذرا و محدود نباشد و در پی آن، رنج و محنت نیاید. به بیان دیگر، قرآن امور لذّت‌بخشی را طیّب می‌داند که در پی آن، مشکلی برای انسان به وجود نیاید. از این رو، هر امر لذّت‌بخشی که به بروز مشکلاتی برای انسان بینجامد و بیچارگیِ او را در پی داشته باشد، طیّب خوانده نمی‌شود، مانند لذّت‌بخشی مواد افیونی، که در پی لذّت کوتاه آن، انواع بیچارگی به انسان می‌رسد.

حیات طیّبه، حیات لذّت‌بخشی است که در دنیا و آخرت، برای انسان لذّت‌بخش باشد و او را به کامیابی مادّی و معنوی برساند. کسی که به چنین حیاتی دست یابد، زندگی برای جسم و جان او گوارا خواهد بود و حواسّ مادّی و معنوی او برای همیشه کامیاب می‌گردند. در حقیقت، حیات طیّبه، گونه‌ای از حیات است که خیر دنیا و آخرت را برای انسان ایجاد می‌‌کند. در برخی از احادیث، حیات طیّبه به «قناعت» تفسیر شده است. هنگامى که از امیر مؤمنان علیه السلام در باره مراد از «حیات طیّبه» در آیه یاد شده سؤال شد، فرمود:

۰.هِیَ القَناعَةُ.۱

۰.آن [زندگى خوش و پاکیزه]، قناعت است.

همچنین صاحب تفسیر مجمع البیان می‌نویسد:

۰.در باره (فَلَنُحیِیَنَّهُ حَیاةً طَیِّبَةً) چند قول گفته شده است: یکی قول ابن عبّاس و سعید بن جبیر و عطا که گفته‌اند: منظور از «حیاة طیّبه (زندگی پاکیزه)»، روزیِ حلال است. دوم، قول حسن و وهب که گفته‌ ‌اند: به معنای قانع و راضی بودن به قسمت خداست و این قول از پیامبر صلی الله علیه و اله حدیث شده است. قول سوم مربوط به قتاده و مجاهد و ابن زید است که می‌گویند: مراد از آن، بهشت است. قول چهارم، حیات طیّبه را رزق روزانه می‌داند و قول پنجم، می‌گوید: زندگى پاکیزه در عالم قبر، مراد است.۲

1.. نهج البلاغة: حکمت ۲۲۹.

2.. مجمع البیان: ج ۶ ص ۱۹۸.


ایمان در قرآن
342

(مَن عَمِلَ صالِحاً مِن ذَکَرٍ أو أُنثى‏ وَ هُوَ مُؤمِنٌ فَلَنُحیِیَنَّهُ حَیاةً طَیِّبَةً وَ لَنَجزِیَنَّهُم أجرَهُم بِأحسَنِ ما کانُوا یَعمَلُون.۱

هر کس از مرد یا زن، عمل نیک انجام دهد در حالى که ایمان داشته باشد، او را بی‌‏تردید [در دنیا] به زندگى پاکیزه‏اى زنده خواهیم داشت و [در آخرت] در برابر عمل‏هاى بسیار خوبشان پاداششان خواهیم داد).

خداوند در این آیه، به دو شکل بر تساوی بین زن و مرد باایمان در بهره‌مندی از پاداش الهی تأکید دارد: نخست با اطلاق «مَن عَمِلَ صالِحاً» و سپس با تعبیر «مِن ذَکَرٍ أو اُنثىٰ». بر این اساس، انسان مؤمن و نیکوکار، در دنیا به حیات طیّبه و در آخرت به پاداش اعمال خود می‌رسد و در این مسئله، بین زن و مرد تفاوتی وجود ندارد.۲ با این که تمام انسان‌ها در زندگی دنیا، از نعمت حیات برخوردار هستند، خداوند، به زنان و مردان مؤمن و نیکوکار، در همین دنیا، زندگی جدید می‌بخشد. این زندگی جدید، «حیات طیّبه» نامیده شده است.

راغب اصفهانی، در باره اصل واژه «طیّب» می‌نویسد:

۰.و أصل الطيّب ما تستلذّه الحواسّ وما تستلذّه النفس.۳

۰.طیّب، چیزى است که براى حواس و نفس آدمى لذّت‌آور باشد.

با توجّه به این معنا، هر چیزی که حواسّ ظاهری و جان انسان از آن لذّت برد، «طیّب» است. به بیان دیگر، چیزی که برای جسم و جان انسان لذّت‌بخش باشد، «طیّب» است. بنا

1.. نحل: آیۀ ۹۷.

2.. در زمان نزول قرآن، نگاه به زن، نگاه مناسبی نبوده است و زنان از نظر اجتماعی‌، جایگاه مناسبی نداشته‌اند. بسیاری از مشرکان و اهل کتاب، حقوق اجتماعی زن را نادیده می‌گرفتند و او را از مزایای اجتماعی، بی‌بهره می‌دانستند. افزون بر این، از نگاه آنها، مزایای دینی به مردان اختصاص داشت و رتبۀ معنوی زن را پایین‌تر از مرد می‌دانستند. در اثر این نگاه، امکان رشد برای زن، در آن دوره مهیّا نبود و زن نمی‌توانست به جایگاه و شأن مناسب خود دست یابد. قرآن در مقابل این دیدگاه، بر این نکته تأکید دارد که میان زن و مرد تفاوتی وجود ندارد و اختصاص برخی از امور به مردان، نشانۀ پایین بودن رتبۀ زن نسبت به مرد نیست. از نظر قرآن، زن و مرد در انسانیّت برابرند و زنان در تمام مزایایی که از نگاه دین، برای مردان وجود دارد، با آنها مساوی هستند؛ بلکه چه بسیار زنانی که از جایگاه‌ معنوی بالاتری نسبت به مردان برخوردار شده‌اند. بنا بر این، زن و مرد مؤمنی که به نیکوکاری و اعمال صالح رو می‌آورند، در بهره‌گیری از حیات طیّبه با یکدیگر تفاوتی ندارند.

3.. مفردات ألفاظ القرآن: ص ۳۰۸.

  • نام منبع :
    ایمان در قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری و سیدحسین فلاح زاده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 120745
صفحه از 436
پرینت  ارسال به