299
ایمان در قرآن

روی خوش نشان نمی‌دادند. آنان که خود در پیروی از دستورهای شرعی شتاب می‌ورزیدند، کوتاهی دیگران برایشان گران می‌آمد و همین مطلب سبب شد تا آنها را مانند بیگانگان، شایسته بیزاری بپندارند. به این ترتیب، از افرادی که در خطّ فکری‌شان نبودند، دوری و از قبول مسئولیت دینی در قِبال آنها شانه خالی کردند. امام صادق علیه السلام چنین نگاهی را سرزنش و خطاب به آنها فرمود:

۰.ما أنتُم وَ البَراءَةَ یَبرَأُ بَعضُکُم مِن بَعضٍ إنَّ المُؤمِنِینَ بَعضُهُم أفضَلُ مِن بَعضٍ وَ بَعضُهُم أکثَرُ صَلاةً مِن بَعضٍ وَ بَعضُهُم أنفَذُ بَصَراً مِن بَعضٍ وَ هِیَ الدَّرَجاتُ.۱

۰.شما را چه به بیزاری، که از یکدیگر بیزاری می‌جویید؟! مؤمنان، برخی‌شان برتر از برخی دیگرند. یکی بیشتر از دیگری نماز می‌خوانَد و یکی بینشِ عمیق‌تری از دیگری دارد. اینها، درجات‌ اند.

در جامعه اسلامی، همه خطوط فکری و اجتماعی، پیروانِ اهل بیت و قرآن هستند. البتّه برخی، نسبت به دیگران، از فضیلت بالاتری برخوردار هستند و بیش از دیگران برای واجبات و مستحبّات و پرهیز از محرّمات و مکروهات، شتاب می‌ورزند. همچنین برخی نسبت به دیگران از بصیرت بالاتری برخوردارند و مسائل سیاسی و اجتماعی را بهتر از دیگران می‌فهمند. این مسئله به درجات افراد مربوط می‌شود. در یک جامعه که از افراد مختلف با افکار گوناگون تشکیل شده، ممکن است فردی از فردی دیگر از جهتی مزیّت داشته باشد یا تصوّر کند مزیّت دارد. کسانی که احساس می‌کنند سلیقه فکری آنها به واقع، نزدیک‌تر و از دیدگاه‌ دیگران کامل‌تر است، نباید با سلیقه‌های دیگر، برخورد حذفی داشته باشند و از آنها بیزاری بجویند.

امروزه در برخی از خطوط فکری جامعه اسلامی، برخوردهای حذفی به چشم می‌خورد. البتّه در جامعه امروز، این مسئله در سلیقه‌های سیاسی، بیشتر نمود دارد و برخی از افراد، با سلیقه‌های سیاسی مخالف خود، برخورد حذفی دارند. امام علیه السلام از چنین برخوردهایی که به بیزاری جستن از یکدیگر می‌انجامد، گلایه‌مند است. از این رو، چنانچه کسی یا گروهی، بهتر از دیگران فکر می‌کند و خطّ فکری‌اش بیش از خطّ فکری دیگران به

1.. الکافی: ج ۲ ص ۴۵ ح ۴.


ایمان در قرآن
298

در مراتب ایمانیِ پایین‌تر از او قرار دارند، وظایفی بر عهده دارد. او باید با به کارگیری روش‌های درست و پسندیده، در تکامل ایمان افرادی که بهره کمتری از ایمان دارند، بکوشد و در رساندن آنها به مراتب بالاتر تلاش کند. چه بسا در اثر برخورد شایسته با کسانی که در پلّه پایین‌تر قرار دارند، زمینه رشد معنوی و دستیابی ایشان به مراتب بالای ایمان فراهم آید.

این مسئله، یک ادب اجتماعی است که می‌توان دامنه آن را به امور سیاسی ـ که در جامعه اسلامی رواج دارد ـ نیز گسترش داد. در صورتی که به ره‌نمود اهل بیت علیهم السلام در این زمینه توجّه شود، بسیاری از مشکلات اجتماعی و سیاسی جامعه اسلامی بر طرف خواهد شد. در باره چگونگی برخورد با کسانی که در درجات پایین ایمان قرار دارند، در احادیث، به چند نکته اشاره شده است:

۱. پرهیز از بیزاری جستن و برخورد حذفی

نخستین ره‌نمود اهل بیت علیهم السلام در باره برخورد با کسانی که در مراتب ایمانیِ پایین‌تر قرار دارند، پرهیز از برخورد حذفی است. برخورد حذفی، آن است که مؤمن با مشاهده کوتاهی دیگران در انجام وظایف ایمانی و یا سستی آنان در پاره‌ای از اعتقادات، از آنها بیزار شود و به گونه‌ای با ایشان رفتار کند که گویا هیچ بهره‌ای از ایمان ندارند. به بیان دیگر، برخورد حذفی، آن است که در جامعه اسلامی، با مسلمانانی که خطّ فکری مخالفی دارند، مانند دشمن رفتار شود. اثر چنین برخوردی، شکسته شدن وحدت امّت اسلامی است. مؤمن وظیفه دارد از کسانی که در مراتب پایین ایمان قرار دارند، دستگیری کند و ایشان را در رسیدن به مراتب بالاتر یاری رساند. او باید برای مراتب پایین ارزش قائل شود و از بیزاری جستن و بی‌توجّهی به آنها پرهیز کند.

در بسیاری از موارد، کسانی که در باورها و عمل به دستورهای دینی، بهتر از دیگران هستند، نگاه مناسبی به کسانی که در مرتبه ایمانیِ پایین‌تر هستند، ندارند و به آنها بی‌توجّهی می‌کنند. چنین نگاهی در مکتب اهل بیت علیهم السلام، سرزنش شده است.

در زمان امام صادق علیه السلام، عدّه‌ای از پیروان ایشان، از کسانی که در پیروی از دستورهای دینی، کوتاهی می‌کردند و همانند آنان پایبندی کامل نداشتند، بیزاری می‌جستند و به آنها

  • نام منبع :
    ایمان در قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری و سیدحسین فلاح زاده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 120494
صفحه از 436
پرینت  ارسال به