۰.خداوند فرموده است: (و چون سورهای نازل شود، در میان ایشان کسی هست که بگوید: این [سوره]، ایمان کدام یک از شما را افزود؟ امّا کسانی که در دلهایشان ایمان آوردهاند، [آن سوره] بر ایمانشان میافزاید و ایشان شادمانی میکنند، و امّا کسانی که در دلهایشان بیماری است، پلیدیای بر پلیدیشان میافزاید) و [در باره اصحاب کهف] فرموده است: (ما خبرشان را برای تو درست حکایت میکنیم. آنان جوانانی بودند که به پروردگارشان ایمان آورده بودند و بر هدایتشان افزودیم).
بر اساس این دو آیه، ایمان کامل، قابل افزایش است و میتوان بر آن افزود و به درجات بالاتر رسید. آیه نخست، به افزوده شدن ایمان کسانی اشاره دارد که با وجود راهیابی ایمان به دلهایشان، در اثر نزول آیات جدید، بر ایمانشان افزوده میشد. پس معلوم میشود ایمان کامل هم قابل افزایش است. در آیه دوم نیز به هنگام یاد کردن از اصحاب کهف، آنان را جوانانی میخواند که پس از ایمان به پروردگار، بر هدایتشان افزوده شده است. افزودن بر هدایت، به معنای افزایش یافتنِ ایمان است. بنا بر این، ایمان کامل، قابل افزایش است.
چنانچه ایمان کامل، قابلیت افزایش نداشته باشد و درجات مختلف برای آن تصوّر نگردد، برتری برخی از مؤمنان در پیشگاه خداوند نسبت به گروه دیگر، بیمعنا خواهد بود، در حالی که قرآن به وجود درجات گوناگون مؤمنان در پیشگاه خداوند، اشاره فرموده است:
(هُم دَرَجاتٌ عِندَ اللهِ وَ اللهُ بَصیرٌ بِما یَعمَلُون.۱
۰.آنها (مؤمنان و کافران) در نزد خدا طبقاتى هستند [و هر یک از دو گروه نسبت به دیگرى و هر گروهى نسبت به افراد خود، طبقهبندى شدهاند] و خدا به آنچه مىکنند، بیناست).
در حقیقت، کمال ایمان، معیار ورود به بهشت است و کسی که ایمانش ناقص باشد، شایستگی ورود به بهشت را پیدا نمیکند و اهل دوزخ میگردد. کسی که ایمانش کامل باشد و بر ایمان خود بیفزاید، به درجات بهشت دست مییابد. بنا بر این، عامل دستیابی به درجات بهشت، افزودن بر ایمان است. به هر اندازه که مؤمن بر ایمان خود بیفزاید، به