25
ایمان در قرآن

۰.الإیمان ما خَلَصَ فِی القَلبِ وَ صَدَّقَهُ الأعمَال.۱

۰.ایمان، آن است که در دل، خالص باشد و عمل‌ها، آن را تأیید کنند.

در حدیث دیگری، پیامبر خدا صلی الله علیه و اله می‌فرماید:

۰.الإیمَانُ مَا وَقَرَ فِی القُلُوبِ وَ صَدَّقَتهُ الأعمَالُ.۲

۰.ایمان، آن است که در دل‌ها جای گیرد و درستی آن با عمل ثابت شود.

از این رو، کسانی که عملشان با باورهایشان سازگاری ندارد، ایمان به قلبشان وارد نشده است. عمل مؤمن، از باور او بر می‌خیزد و نشانگر اندیشه‌هایی است که در عمق جان و قلب او جای گرفته‌اند.

اگر حقایق الهی به قلب انسان وارد شوند و انسان حقایقی مانند خدا، پیامبران، قبر، قیامت و رسیدگی به اعمال را باور کند و از عمق جان بپذیرد، در این صورت، عمل‌هایی متناسب با پذیرش این حقایق از او صادر می‌شوند.

هماهنگی قرآن و حدیث در تفسیر «ایمان»

با دقّت در آیات و احادیثی که تا کنون به آنها اشاره شد، معلوم می‌شود که در تفسیر ایمان، بین آیات و احادیث، اختلافی وجود ندارد و همگی، حقیقت ایمان را تصدیق و باور قلبی می‌دانند. باور قلبی، در صورتی ایمان است که اقرار زبانی و عمل جوارحی، ثبات آن را در قلب تأیید کنند.

بنا بر این به هر باور قلبی‌ای، ایمان گفته نمی‌شود؛ بلکه ایمان،‌ آن باور قلبی‌ای است‌ که با عمل مناسب همراه باشد. اگر انسان حقایق غیبی را با قلب خود تصدیق کند، عمل مناسب با باورهای الهی از او سر می‌زند و چنانچه به امور باطل و پوچ باور پیدا کند، اعمال لغو و بیهوده انجام خواهد داد.

کسی که باور داشته باشد نتیجه تمام نیکی‌ها و بدی‌های اعمالش را به او نشان

1.. معانی الأخبار: ص ۱۸۷ ح ۳.

2.. بحار الأنوار: ج ۵۰ ص ۲۸ ح ۲۳.


ایمان در قرآن
24

است و اقدام عملی به شمار می‌آید.

چنان که پیش از این اشاره شد، تأکید و پافشاری ائمّه علیهم السلام بر پایبندی عملی به دستورهای دینی، برای جلوگیری از گسترش اندیشه مرجئه در فضای آن روز جامعه اسلامی بوده است. این که امام صادق علیه السلام تمام ایمان را پایبندی عملی معرّفی می‌کند و ایمان را فقط عمل می‌داند، به خاطر مبارزه با اندیشه مرجئه است که گفتن شهادتین را برای ایمان کافی می‌دانند. با توجّه به این که این احادیث، به انگیزه مبارزه با اندیشه جدایی عمل از ایمان صادر شده‌اند، در آنها بر جایگاه عمل در تحقّق ایمان به صورت ویژه تأکید شده است. بنا بر این، تفسیر ایمان در این احادیث با تفسیرهای پیشین منافاتی ندارد.

از نگاه مرجئه، انجام دادن دروغ، غیبت، زنا، رباخواری و سایر اموری که نافرمانی خداوند به شمار می‌آیند، خدشه‌ای به ایمان وارد نمی‌سازد. ائمّه علیهم السلام در مقابله با چنین تفکّری، تمام ایمان را در عمل کردن به واجبات و ترک محرّمات معرّفی می‌کنند. حتّی اقرار زبانی را هم به عنوان شاخه‌ای از عمل به واجبات بیان داشته‌اند. در سخنان ائمّه علیهم السلام، بسیاری از اعمال مانند: شکیبایی در بلا، راستی، انفاق در زمان تنگ‌دستی و امور دیگر به عنوان نشانه‌های ایمان معرّفی شده‌اند تا بر نقش عمل در تحقّق ایمان واقعی تأکید شود.۱

۵. باور قلبی همراه با تأیید عملی

قلب انسان، جایگاه باورها و اندیشه‌های اوست. گاهی باورها، به عمق جان راه می‌یابند و کانون جان قرار می‌گیرند. در پی چنین باورهایی، اعمال مناسبی از اعضا و جوارح انسان سر می‌زند. بنا بر این، نشانه و علامت راهیابی باورها به قلب، اعمالی است که از انسان سر می‌زند.

در برخی احادیث، برای تفسیر ایمان به این نکته توجّه شده است. از نگاه این احادیث، به باورهای قلبی‌ای که با عمل‌های مناسب با آنها تأیید ‌شوند، ایمان گفته شده است. بر اساس این تفسیر، عملی که با عقیده همسو باشد و آن را تأیید کند، از حقیقت ایمان خارج است و فقط نشانه ایمان است. پیامبر خدا صلی الله علیه و اله می‌فرماید:

1.. برای آگاهی بیشتر، ر.ک: دانش‌نامۀ قرآن و حدیث: عنوان ایمان.

  • نام منبع :
    ایمان در قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری و سیدحسین فلاح زاده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 120398
صفحه از 436
پرینت  ارسال به