153
ایمان در قرآن

۰.اگر می‌خواهی که خداوند، تو را از بدیِ فرجام، در امان بدارد، بدان که هر کار خوبی که انجام می‌دهی، با لطف و توفیق الهی است و هر بدی‌ای که انجام می‌دهی، از آن روست که خداوند به تو مهلت و فرصت داده و به تو بردباری نشان داده است.

بنا بر این، انسان باید موفّقیت بر انجام نیکی‌ها و اعمال پسندیده را نتیجه توفیق و لطف خداوند بداند و برای خویش نقشی تصوّر نکند. از سویی، مهلتی را که پس از اعمال ناشایست به او داده می‌شود، به فرصت توبه تبدیل کند و آن را زمینه پافشاری بر نافرمانی خداوند قرار ندهد.

۷. بزرگداشت دوستان اهل بیت علیهم السلام

بر اساس احادیث، احترام به دوستان و علاقه‌مندان اهل بیت علیهم السلام زمینه پایداری در ایمان را فراهم می‌کند و به عنوان عامل نیک‌فرجامی شناخته می‌شود. امام صادق علیه السلام در این باره می‌فرماید:

۰.إن أرَدتَ أن یُختَمَ بِخَیرٍ عَمَلُکَ... أکرِم کُلَّ مَن وَجَدتَهُ یَذکُرُنَا أو یَنتَحِلُ مَوَدَّتَنا.۱

۰.اگر می‌خواهی کردارت به نیکی پایان پذیرد... هر کس را دیدی که گفته می‌شود از ماست یا دم از دوستیِ ما می‌زند، گرامی بدار.

کسی که به اهل بیت علیهم السلام ابراز محبّت و دوستی ‌می‌کند، شایسته تکریم و بزرگداشت است و بی‌احترامی به او، موجب تباهی فرجام انسان می‌شود.

دیدگاه متکلّمان در باره امکان ناپایداری در ایمان

ایمان بر دو گونه پایدار و ناپایدار است. ایمانی که تا هنگام مرگ، مؤمن را همراهی ‌کند و در قبر و قیامت از او جدا نشود، ایمان پایدار است و ایمانی که در اثر ابتلا به آفت‌های ایمان، تنها مدّت محدودی با انسان بماند و از او جدا شود، ایمان ناپایدار نامیده می‌شود.

از دیرباز در میان متکلّمان در باره ایمان ناپایدار، نزاعی وجود داشته است. به باور گروهی از آنان، ایمان ناپایدار، ایمان حقیقی است و می‌توان آن را گونه‌ای از ایمان برشمرد که قابل زوال است. در مقابل، گروهی دیگر، تقسیم ایمان به دو گونه پایدار و ناپایدار را

1.. عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج ۱ ص ۷ ح ۸.


ایمان در قرآن
152

۰.إن أرَدتَ أن یُختَمَ بِخَیرٍ عَمَلُکَ حَتَّى تُقبَضَ وَ أنتَ فی أفضَلِ الأعمالِ فَعَظِّم لِلَّهِ حَقَّهُ أن تَبذُلَ نَعماءَهُ فی مَعاصِیهِ وَ أن تَغتَرَّ بِحِلمِهِ عَنکَ.۱

۰.اگر می‌خواهی کردارت به نیکی پایان پذیرد، به طوری که وقتی از دنیا می‌روی، مشغول بهترین اعمال باشی، پس حقّ [حرمت] خدای را بزرگ‌تر از آن بدان که نعمت‌هایش را در راه نافرمانیِ او صرف کنی و به بردباری‌اش با تو، غرّه شوی.

خدای متعال، در برابر نافرمانی بندگان حلم (بردباری) می‌ورزد و به آنها مهلت بازگشت و توبه می‌دهد. عامل بدفرجامی گنهکار، گناه و نافرمانی نیست؛ بلکه سبب بدیِ فرجام، این است که گنهکار، به جای توبه و بازگشت، بر صبر و بردباری خداوند مغرور شود و پندار او بر این باشد که با وجود نافرمانی، مشکلی پیدا نخواهد کرد.

در حقیقت، حلم خداوند، زمینه پشیمانی از کرده‌های ناصواب را برای بنده گنهکار فراهم می‌آورد و فرصتی برای توبه و بازگشت است. مهلتی که خداوند برای گنهکاران در این دنیا قرار می‌دهد، به معنای نادیده گرفتن و تأیید اعمال زشت آنان نیست؛ بلکه فرصتی برای بازگشت به نیکی‌ها و توبه در پیشگاه اوست. کسی که به جای بهره‌گیری از این فرصت، با غرور و خودسری، بر نافرمانی خداوند پافشاری ورزد، فرجام بدی در انتظار او خواهد بود.

۶. نسبت دادن نیکی‌ها به خداوند

بر اساس برخی احادیث، رمز ایمنی از بدفرجامی، این است که انسان، توفیق انجام کارهای نیک را از لطف خداوند بداند و انجام نیکی‌ها را به خود نسبت ندهد. چنانچه انسان خدمات فرهنگی و دینی، انفاق و جهاد، عبادات و اعمال خالصانه را به خود نسبت دهد، گرفتار غرور و خودبینی می‌شود و همین مسئله عامل لغزش او در مسیر ایمان می‌گردد. امیر مؤمنان علیه السلام می‌فرماید:

۰.إن أرَدتَ أن یُؤمِنَکَ اللَّهُ سُوءَ العاقِبَةِ فَاعلَم أنَّ ما تَأتیهِ مِن خَیرٍ فَبِفَضلِ اللَّهِ وَ تَوفیقِهِ وَ ما تَأتیهِ مِن شَرٍّ فَبِإمهالِ اللَّهِ وَ إنظارِهِ إیَّاکَ وَ حِلمِهِ عَنکَ.۲

1.. عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج ۱ ص ۷ ح ۸.

2.. التفسیر المنسوب إلی الإمام العسکری علیه السلام: ص ۲۶۵ ح ۱۳۳.

  • نام منبع :
    ایمان در قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری و سیدحسین فلاح زاده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 120493
صفحه از 436
پرینت  ارسال به