15
ایمان در قرآن

این کاربرد، مفهوم ایمان بر عملِ مناسب باورها استوار است و باور قلبی و اعتراف زبانی در آن نقشی ندارند. این مفهوم در آیه مربوط به تغییر قبله به کار رفته است.

خدای متعال، در آغاز بعثت پیامبر صلی الله علیه و اله بیت المقدّس را به عنوان قبله مسلمانان تعیین کرد و مسلمانان تا چهارده سال به سوی بیت المقدّس نماز می‌خواندند. در نخستین ماه‌های پس از هجرت، حادثه مهمّی برای مسلمانان رخ داد. زمانی که پیامبر خدا صلی الله علیه و اله در مسجدی که اکنون با نام ذو قِبلَتَین شناخته می‌شود، به نماز جماعت مشغول بود، فرمان تغییر قبله از بیت المقدّس به سوی کعبه صادر شد:

۰.(فَوَلِّ وَجهَکَ شَطرَ المَسجِدِ الحَرامِ.۱

۰.پس روى خود را به سوى مسجد الحرام بگردان).

با صدور این فرمان، پیامبر صلی الله علیه و اله در همان حال نماز، روی خود را به سوی کعبه گردانید. پس از این واقعه، مسلمانان در مورد درستی نمازهایی که تا آن تاریخ به سوی بیت المقدّس گزارده بودند، با این پرسش مواجه شدند که: آیا این نمازها کاری بیهوده و باطل بوده یا پاداش آنها نزد خداوند محفوظ است؟ خدای متعال در پاسخ این پرسش، خطاب به آنها فرمود:

۰.(وَ ما کانَ اللهُ لِیُضیعَ إیمانَکُم إِنَّ اللهَ بِالنَّاسِ لَرَؤُفٌ رَحیمٌ.۲

۰.و خداوند بر آن نیست که ایمان شما را ضایع کند. همانا خداوند به مردم، رئوف و مهربان است).

در این جا واژه ایمان برای نمازها و اعمالی به کار رفته است که بر اساس باور به قبله بودنِ بیت المقدّس، پیش‌تر انجام شده‌ بودند و آیه تصریح می‌کند، چنین اعمالی در پیشگاه خداوند محفوظ می‌ماند و اجر آنها از بین نمی‌رود؛ زیرا با اعتقاد به قبله بودنِ آن سو، انجام شده‌اند. پس در این آیه، ایمان به معنای عمل کردن به مقتضای عقیده و باور است.

۵. گواهی بر راستی

پیش از این اشاره شد که واژه «ایمان» در لغت، به معنای تصدیق یک چیز و گواهی بر

1.. بقره: آیۀ ۱۴۴.

2.. بقره: آیۀ ۱۴۳.


ایمان در قرآن
14

۳. باور قلبی همراه با اقرار زبانی و عمل

خدای متعال در برخی از آیات قرآن به ستایش اهل ایمان پرداخته است. مقصود از ایمان در این آیات، باور قلبی به حقایق دینی است که با اقرار زبانی و پایبندی در عمل همراه باشد. در حقیقت، مفهوم ایمان در این آیات بر سه رکنِ: اعتقاد قلبی، اعتراف زبانی و عمل جوارحی استوار است. بر اساس این معنا، مؤمن کسی است که در آغاز، حقایق غیبیِ عالم را باور کند، سپس زبان به اعتراف آنها بگشاید و در نهایت با عمل شایسته، عقیده‌مندی خود را ثابت کند.

بر اساس این آیات، قلب مؤمن، آکنده از باور به خدا و فرستادگان اوست، زبانش گویای این حقیقت و عملش نشان‌ دهنده آن است. رفتار او در زندگی به گونه‌ای است که تجلّیگر این باور است. خدای متعال، جایگاه چنین افرادی را در بالاترین مراتب و در نزد خود، وعده داده است:

۰.(وَ الَّذینَ آمَنُوا بِاللهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَداءُ عِندَ رَبِّهِم لَهُم أجرُهُم وَ نُورُهُم.۱

۰.و کسانى که به خدا و فرستادگانش ایمان آوردند، آنهایند که در نزد پروردگارشان، صدّیقان (کسانى که اعتقاد و گفتار و کردارشان مطابق هم و موافق با واقع است) و گواهان‌ (کسانى که در محشر، گواه عقاید و اعمال مردم ‏اند) هستند. برای آنان، اجر اینها و نور اینهاست).

جایگاه مؤمن در پیشگاه خداوند، جایگاه صدّیقان و شهیدان است که پس از پیامبران، در بالاترین درجات قرار دارند.۲

۴. عملِ برخاسته از باور قلبی

رفتارهای انسان در زندگی، نشان‌ دهنده باورها و عقاید او هستند. در آیه‌ای از قرآن کریم، واژه «ایمان» برای عملی به کار رفته که برخاسته از باورها و عقاید انسان است. بر اساس

1.. حدید: آیۀ ۱۹.

2.. از نگاه قرآن، پس از مرتبۀ انبیا، مرتبۀ صدّیقان قرار دارد که رتبۀ الهی آنها از شهدا بالاتر است. مرتبۀ صالحان (شایستگان)، پس از این مراتب قرار دارد. به این مطلب در آیۀ (مَن یُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِکَ مَعَ الَّذينَ أَنعَمَ اللَّهُ عَلَيهِم مِنَ النَّبِيِّينَ وَ الصِّدِّيقينَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحينَ؛ و کسانی که از خدا و پیامبر اطاعت کنند، در زمرۀ کسانی خواهند بود که خدا بر آنها نعمت بخشیده است؛ یعنی: پیامبران و صدّیقان و شهیدان و شایستگان) (نساء: آیۀ ۶۹) اشاره شده است.

  • نام منبع :
    ایمان در قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری و سیدحسین فلاح زاده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 120452
صفحه از 436
پرینت  ارسال به