95
الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

«فرد» در آنها دخالت دارد، هر چند هیچ چیز خارج از اراده خداوند نیست؛ و تقدیر، موضوعی است که خداوند متعال در آن نقش دارد، هر چند انسان در تعیین آن بی‏تأثیر نیست. بنا بر این، شاید این گونه باشد که در بحث تقدیر، نقش اساسی از آنِ خداوند متعال است و در دیگر ابعاد سه‏گانه، نقش اصلی از آن انسان است. به بیان دیگر، انسان، در رضایت از زندگی، نقش دارد و اموری را باید انجام دهد تا خداوند متعال، زندگی خوب را برای وی محقّق کند. امّا در بحث تقدیر، خداوند متعال، چیزهایی را برای انسان مقدّر می‏سازد که مربوط به یکی از ابعاد سه‏گانه خواهد بود و انسان باید به آنها واکنش مناسب نشان دهد.

۲. ابعاد زندگی شاد

تحلیل انواع گوناگون روایات مربوط به این بخش نشان می‏دهد که شادی، به دو بُعد مادی و معنوی تقسیم می‏شود. انسان، موجودی دوبُعدی است. لذا شادی او نیز دارای دو بُعد است. از این رو، در روایات مشاهده می‏شود که با هر کلیدواژه‏ای که این مسئله مطرح شده باشد، به هر دو بُعد مادی و معنوی انسان پرداخته است. برای نمونه، در روایات سرور، از سویی خداوند متعال، «مایه سُرور عارفان»۱ و قرآن کریم، «مایه شادی قلب»۲ یاد شده است و از سوی دیگر، عطر، خوردن عسل، نگاه به سبزه و سوارکاری نیز به عنوان عوامل سرور، یاد شده‏اند.۳ در برخی روایات نیز از چیزی به نام «حلاوة الایمان»،۴ «حلاوة المعرفة»،۵ «حلاوة المحبّة»۶ و مانند آن یاد شده است. در فصل پانزدهم، عوامل نشاط، به تفصیل مطرح می‏شوند. امّا مهم این است که از نظر اسلام، هر دو بُعد مادی و معنوی انسان باید از نشاط و شادی بهره بَرند. از این رو، بُعد نشاط، به دو قسم لذّت مادی و معنوی تقسیم می‏شود.

1.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در دعای جوشن کبیر: یا سرور العارفین (البلد الأمین، ص۴۰۶).

2.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در دعایی که به امام علی علیه السلام تعلیم دادند: ... اللّهُمَّ نَوِّر بِکِتابِکَ بَصَرِی وَاشرَح بِهِ صَدرِی وفَرِّح بِهِ قَلبی (الکافی، ج۲، ص۵۷۷، ح۲؛ قرب الإسناد، ص۵، ح۱۶).

3.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: الطّیبُ یُسرٌ، والعَسَلُ یُسرٌ، وَالنَظَرُ إلی الخُضرَةِ یُسرٌ، والرُّکوبُ یُسرٌ (صحیفة الإمام الرضا علیه السلام، ص۷۲، ح۱۴۴؛ عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج۲، ص۴۰، ح۱۲۶؛ ربیع الأبرار، ج۳، ص۴۶۲).

4.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: لا یَجِدُ الرجُلُ حَلاوَةَ الإیمانِ فِی قَلبِهِ حَتّی لا یُبالِی مَن أکلَ الدُّنیا (الکافی، ج۲، ص۱۲۸، ح۲).

5.. امام علی علیه السلام: قَد ذاقوا حَلاوَةَ مَعرِفَتِهِ (نهج البلاغة، خطبۀ ۹۱).

6.. امام سجاد علیه السلام: مَن ذا الذی ذاقَ حَلاوَةَ مُحبَّتِکَ فَرامَ مِنکَ بَدَلاً (بحار الأنوار، ج۹۴، ص۱۴۸).


الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
94

و اهل بیت علیهم السلام به عنوان عوامل سعادت معرفی شده‏اند.۱ این که ویژگی‏های یک حکومت خوب چیست، مسئله‏ای است که باید در جای دیگری بدان پرداخت. آنچه این جا مهم است این که نظام سیاسی، یکی از عوامل مؤثّر در شادکامی و از ابعاد مهم یک زندگی خوب است. در فصل نهم بیشتر در این باره سخن خواهیم گفت.

ج ـ مناسبات ابعاد زندگی

تا این جا در باره امور چهارگانه زندگی، توضیحی اجمالی دادیم؛ امّا آنچه بسیار مهم است، این که این امور چهارگانه، در عرض یکدیگر نیستند و مناسبات خاصی میان آنها وجود دارد. این بدان جهت است که تقدیر، حوزه‏ای در کنار حوزه‏های دیگر نیست؛ بلکه وضعیتی است که بر همه آنها حاکم است. هر کدام از ابعاد معیشت، روابط و سیاست، از یک سو ممکن است در وضعیت خوشایند یا ناخوشایند باشند و از سوی دیگر نیز مشمول تکالیف الهی ‏شوند. بنا بر این، تقدیر الهی، وضعیتی است فراگیر که بر تمام ابعاد پیش‏گفته و یا ابعاد دیگری که ممکن است وجود داشته باشد، سایه می‏اندازد. از این رو، بحث از این پس، اهمیت به سزایی دارد و نباید آن را در ردیف دیگر ابعاد دانست.

شاید بتوان گفت که ابعاد اجتماعی، معیشتی و سیاسی زندگی، اموری هستند که بیشتر، ​

1.. عن علی بن عبد اللّه قال: سأله رجل عن قوله تعالى: «فمن اتبع هدای فلا یضل ولا یشقى» قال: من قال بالأئمة واتبع أمرهم ولم یجز طاعتهم (الکافی، ج۱، ص۴۱۴، ح۱۰).
عن أبی الحسن موسى بن جعفر علیه السلام أنه سأل أباه علیه السلام عن قول اللّه عزّ و جلّ: (فمن اتبع هدای فلا یضل ولا یشقى) قال: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله: یا أیها الناس اتبعوا هدى اللّه تهتدوا وترشدوا، وهو هدای هدى هذا علی بن أبی طالب علیه السلام فمن اتبع هداه فی حیاتی وبعد موتی فقد اتبع هدای، ومن اتبع هدای فقد اتبع هدى اللّه ومن اتبع هدى اللّه فلا یضل ولا یشقى (بحارالأنوار، ج۲۴، ص۱۴۹، ح۳۰.
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: یا بنی عبد المطلب، أطیعوا علیا واتبعوه وتولوه ولا تخالفوه وابرؤوا من عدوه وآزروه وانصروه واقتدوا به ترشدوا وتهتدوا وتسعدوا (کتاب سلیم بن قیس، ص۹۰۷، ح۱۲).
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ـ أیضا ـ : ألا إنَّ السَّعیدَ کُلَّ السَّعیدِ مَن أحَبَّکَ وأخَذَ بِطَریقَتِکَ، ألا إنّ الشقیَّ کلّ الشقیّ من خالفک ورغب عن طریقتک، إلى یوم القیامة (الأمالی، طوسی، ص۴۹۸، ح۱۰۹۳).
سلمان فارسی: خَرَجَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله یَومَ عَرَفَةَ، فَقالَ [لِعَلِیٍّ علیه السلام]: ... إنَّ السَّعیدَ کُلَّ السَّعیدِ حَقَّ السَّعیدِ، مَن أطاعَکَ وتَوَلّاکَ مِن بَعدی (الأمالی، مفید، ص۱۶۱، ح۳).

  • نام منبع :
    الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    سوم
تعداد بازدید : 64217
صفحه از 839
پرینت  ارسال به