>پژوهشگاه قرآن و حدیث>آثار پژوهشگاه>کتاب ها

693

الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

می‏پردازد و بسته به توانایی‏ها و ظرفیت‏‏های شناسایی شده درما‏نجو، راهبردهایی را در این باره به او آموزش می‏دهد.

در جلسات پایانی، درمانگر با توجّه به خودپایی‏‏های صورت گرفته در باره دوره‏‏های شادکامی، کمبودهای خاص هر یک از ابعاد شش‏گانه موردنظر (در تعریف ریف) را تعیین و سپس جهت رفع آنها آموزش‏هایی را ارائه می‏کند. برای نمونه، در صورتی که نگرش‏‏های درمانجو در بُعد رشد شخصی با کاستی‏هایی همراه باشد، درمانگر به او توضیح می‏دهد که رشد شخصی شامل گشودگی نسبت به تجربه‏‏های نو و توجّه به خود در جهت توسعه بخشیدن به خویشتن در طی زمان است و در این دو حیطه، آموزش‏ها و تکالیفی به درمانجو داده می‏شود.

بهزیستی‏درمانی، هم بر روی جمعیت‏‏های بالینی و هم بر روی جمعیت‏‏های غیربالینی به کار گرفته شده است^۱ و تماماً نشان‏دهنده آثار مثبت این رویکرد درمانی است. سلیگمن و همکاران بویژه از تأثیر این رویکرد بر روی بیماران مبتلا به اختلال عاطفی و درمان موفّقیت‏آمیز آنها یاد می‏کنند؛ زیرا با استفاده از این رویکرد ـ‏ که تکمیل‏کننده روان‌درمانی یا درمان‏‏های دارویی است ـ‏،‏ بیمار درمان می‏شود و در حیطه‏‏های شش‏گانه موردنظر و به طور کلّی در ارزیابی کلّی زندگی (شادکامی) از نظر روان‏شناختی، احساس خشنودی و رضایت بیشتری می‏کند.^۲

ـ بررسی و مقایسه

در باره این نظریه، مباحثی وجود دارد که در چند بند به بررسی آنها می‏پردازیم.

یکم. آلان کار، الگوی دو مؤلّفه‏ای را برای شادکامی ارائه نمود و آرگایل نیز که بر الگوی سه مؤلّفه‏ای تصریح داشت، در عمل، دو مؤلّفه را مدّ نظر قرار داد. به نظر می‏رسد که این الگو با کمی تفاوت، به صورت کلّی با الگوی استخراج شده از منابع اسلامی، سازگار است. تنها تفاوت کلّی آنها در مؤلّفه هیجانی است که در منابع اسلامی، «نشاط» قرار دارد

1.. رویینی وفاو، ۲۰۰۴ (به نقل از براتی، ۱۳۸۸).

2.. سلیگمن، رشید و پارکز، ۲۰۰۶ (به نقل از براتی، ۱۳۸۸).

الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

692

اگر بخواهیم این شش بُعد بهزیستی روانی را به طور خلاصه در یک جا جمع کنیم، می‏توانیم بگوییم که: خوش‏بختی و خوشی از طریق رویارویی با چالش‏های زندگی، مشکلات و نیازها به دست می‏آید، نه از طریق تفریح کردن و نداشتن هر گونه کشمکش و تعارض و نه با داشتن زندگی‏ای یک‏نواخت و بدون تغییر و پستی و بلندی. در حقیقت، بهزیستی انسان در گرو تعامل و همراهی مقولات متضادّی چون: درد و لذّت، بلندپروازی و امیدواری در مقابل رنج و ناامیدی است.^۱

مطابق نظر رویینی و فاوا در سال ۲۰۰۴ م،^۲ و فاوا و رویینی در سال ۲۰۰۹ م،^۳ بهزیستی‏درمانی، یک پروتکل روان‏درمانی کوتاه‏مدّت است که هشت جلسه به طول می‏انجامد (هر چند که امکان افزایش جلسات به ده تا دوازده جلسه هم وجود دارد) و هر هفته، یک جلسه برگزار می‏شود. مدّت هر جلسه، بین سی تا پنجاه دقیقه است. بهزیستی‏روانی، درمانی فنّی است که بر خود‏مشاهده‏گری (خودنگری)^۴ و استفاده از یک روزنگار (برنامه روزانه) دارای ساخت (با ساختار) و نیز تعامل بین درمانجو و درمانگر تأکید می‏ورزد. بر اساس نظر فاوا و همکاران، بهزیستی‏درمانی، راهبرد درمانی با ساختار، ره‏نمودی،^۵ مسئله‏محور و مبتنی بر یک الگوی آموزشی است. در جلسات اوّلیه، به شناسایی دوره‏‏های بهزیستی‏روانی و توجّه به شرایط رخداد آنها پرداخته می‏شود. در این جلسات، به درمانجویان تکالیفی داده می‏شود و از آنان درخواست می‏گردد تا بر روی مقیاس‏هایی، میزان بهزیستی روانی خود را از صفر تا صد درجه‏بندی کنند.

در جلسات میانی، عمدتاً افکار و باور‏های مرتبط با بهزیستی‌روانی، شناسایی می‏شوند و بویژه آن بخش از حوزه‏‏های بهزیستی‌روانی که تحت تأثیر افکار غیرمنطقی یا خودکار ناکارآمد قرار نگرفته‏اند، معیّن می‏شوند. سپس درمانگر به آموزش‏ خودنگری و خودپایی^۶

1.. کزّازی، ۱۳۸۶.

2.. رویینی وفاوا، ۲۰۰۴ (به نقل از براتی، ۱۳۸۸).

3.. فاوا و رویینی، ۲۰۰۹ (به نقل از براتی، ۱۳۸۸).

4.. self ـ observation.

5.. Directive.

6..self ـ monitoring.

نام منبع :

الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

سایر پدیدآورندگان :

عبّاس پسنديده

تعداد جلد :

1

ناشر :

انتشارات دارالحدیث

محل نشر :

قم

تاریخ انتشار :

1395

نوبت چاپ :

سوم

کتاب الگوی اسلامی شادکامی، در مدت زمان کوتاه، موفقیت‏ هایی را با عناوین؛ اثر شایسته تقدیر کتاب سال حوزه (۱۳۹۳)، اثر شایسته تقدیر کتاب سال جمهوری اسلامی ایران (۱۳۹۳) و نیز رتبه نخست جشنواره علامه طباطبایی مخصوص علوم انسانی اسلامی (۱۳۹۴) را کسب کرد.
آنچه که مهم به نظر می رسد اینست که همه فعالیت ‏های علمی می ‏تواند سیر صعودی و تکاملی داشته باشد. کتاب الگوی اسلامی شادکامی نیز از این قاعده مستثنی نبوده و مولف محترم را بر آن داشت تا بعد از انتشار، اقدام به اصلاح و تکمیل کتاب نماید.
لازم به ذکر است ویراست دوم، متضاد با ویراست نخست نیست بلکه کامل‏تر از آن است. تغییراتی علمی که در ویراست دوم به لحاظ ساختاری و نوشتاری به وجود آمد به شرح ذیل می باشد:
الف) تغییرات ساختاری
۱) یکی از تغییرات عمدۀ نظری مربوط به «ساختار شادکامی» است. ساختار شادکامی، دو مؤلّفه دارد: رضامندی و نشاط. رضامندی در ویراست نخست، فقط یک حوزه داشت و آن، تقدیرهای خداوند متعال بود (رضایت از تقدیر).
بررسی‏ های بیشتر نشان داد که علاوه بر تقدیرها، زندگی ابعادی دارد که رضامندی در آنها نیز مطرح است. از این رو، حوزه ‏های سه‏ گانۀ زندگی یعنی معیشت، روابط اجتماعی و نظام سیاسی نیز به آن اضافه شدند که فصل‏ های رضایت اقتصادی، رضایت اجتماعی و رضایت سیاسی را به وجود آوردند.
علاوه بر این، تقسیمات مربوط به انواع تقدیرهای خداوند متعال نیز تغییر کرد. در ویراست نخست، تقدیرهای خداوند در مرحله اوّل به دو قسم «تکوینی و تشریعی» و سپس تقدیر تکوینی به «خوشایند و ناخوشایند» و تقدیر تشریعی به «طاعت و معصیت» تقسیم شده بودند. بررسی‏ های بیشتر نشان داد که طاعت و معصیت را می‏ توان در عنوان «تکلیف» تجمیع کرد و از آن‌ جا که تکلیف نیز سخت و دشوار است، آن را در ناخوشایندها قرار داد. از این رو، در این ویراست، نخست تقدیرهای خداوند متعال به دو قسم «خوشایند و ناخوشایند» و سپس تقدیرهای ناخوشایند به دو قسم «تکالیف و بلاها» تقسیم می‏ شوند.
۲) تغییر نظری دوم، مربوط به «پایۀ نظری رضامندی» است. در ویراست نخست، از «خیرباوری» به عنوان اساس رضامندی یاد شده بود. این، هر چند غلط نیست، ولی فقط مخصوص تقدیرهای خداوند متعال است. با اضافه شدن حوزه ‏های زندگی، مشخص شد که پایۀ نظری رضامندی، «خیر» (یا زندگی خوب) است که بخشی از آن، باور به خیر بودن تقدیرهای خداوند متعال است که از آن به «خیرباوری» یاد می‏ کنیم و بخش دیگر آن، تلاش برای تحقق زندگی خوب در ابعاد سه‏ گانۀ آن است که از آن به «خیرآوری» یاد می‏ کنیم.
۳) تغییر سوم مربوط به تجمیع بحث «وجه خیر بودنِ تقدیر» در یک جاست. در ویراست نخست، این بحث به تناسب، در سه جا پخش شده بود: بحث بلاها، بحث نعمت‏ها و بحث تکلیف‏ ها؛ امّا در این ویراست، همۀ آنها در فصل تقدیر خوب و رضایت از تقدیر الهی جمع شدند تا بهتر قابل فهم باشند.
۴) تغییر نظری سوم، مربوط به اضافه شدن مباحثی مانند: «مکانیزم تأثیر خیر بر شادکامی»، «مکانیزم تأثیر سرور بر شادکامی»، «مکانیزم تأثیر شکر بر رضامندی» و «مکانیزم تأثیر صبر بر رضامندی» «تعریف رضامندی»، «تعریف شکر» و «تعریف صبر» است.
۵) تغییر نظری چهارم، مربوط به فصل «شادکامی در روان‌شناسی مثبت‌گرا» است که به معرفی و نقد نظریه‌های شادکامی می‏پردازد. در این ویراست، اوّلاً به تناسب تغییر چارچوب نظری، نقدها نیز تغییراتی کردند و ثانیاً نظریۀ جدید سلیگمن نیز اضافه و بررسی شد.
۶) به لحاظ ساختاری نیز این ویراست، تغییراتی کرده است. یکی این که فصل الگوی اسلامی شادکامی که در ویراست نخست به جمع ‏بندی مطالب و معرفی الگو در یک نگاه در فصل یازدهم می‏ پرداخت، در این ویراست به فصل دوم منتقل شد تا پیش از هر بحثی، نخست یک معرفی اجمالی از الگو ارائه شود و سپس مباحث آن شروع گردد.
دیگری این که کل مطالب به دو بخش «مباحث نظری شادکامی» و «عوامل شادکامی» تقسیم شد و فصول مربوط به چارچوب نظری در بخش نخست و فصول مربوط به عوامل تحقق‌بخش در بخش دوم، ساماندهی شدند.
سوم این که به تناسب تغییر مبنای نظری رضامندی، سه فصل با عنوان‌های «رضایت اقتصادی»، «رضایت اجتماعی» و «رضایت سیاسی» اضافه شدند.
چهارم این که فصل مبانی خداشناختی، انسان‌شناختی و دین‌شناختی شادکامی که در ویراست نخست در یک فصل و جدا از دیگر مباحث نظری شادکامی آمده بودند، در این ویراست در فصل پایۀ نظری شادکامی و در کنار دیگر مباحث نظری شادکامی قرار گرفت تا مکمل یکدیگر باشند.
ب) تغییرات نوشتاری
به لحاظ نوشتاری نیز تا حد امکان سعی شد که مطالب، خلاصه شده و از نقل مستقیم آیات و روایات خودداری گردد و به پاورقی منتقل شوند تا حجم اثر، کمتر و مطالعه آن راحت‌تر گردد. با وجود افزایش چند فصل، تقریباً حجم کتاب تغییری نکرده است

نتیجه جستجو برای « »