651
الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

دوزخ می‏داند.۱ دلیل آن، این است که اساساً بدون این مشکلات، تکامل و سعادت حاصل نمی‏شود. به همین جهت، کسی که بلا نبیند، خیری در او نیست. امام زین العابدینعلیه السلام در این باره می‏فرماید:

۰.نعم الوجع الحمی، تعطی کلّ عضو قسطه من البلاء، ولا خیر فیمن لا یبتلی.۲

۰.تب، چه خوب‏ دردی است؛ سهم هر عضوی از بلا را می‏دهد. و کسی که بلا نبیند، خیری در آن نیست.

از این رو، در متون دینی، دنیا را «سرای ابتلا» نامیده‏اند۳ و ابتلا در ادبیات دین، یعنی حالتی از کهنه شدن و فرسوده شدن که در اثر آزمون‏های سخت به وجود می‏آید.۴

پیش‏تر گذشت۵ که سختی‏ها و رنج‏های زندگی، موجب: تکامل‏، تقویت ارتباط با خدا، حفظ دین، از بین رفتن گناهان‏، ترفیع درجه‏ و پاداش اُخروی می‏شوند که همه اینها در راستای سعادت انسان قرار دارند. از آن جا که درد و رنج، چنین نقشی در سرنوشت انسان دارد، هستی نیز بر همین اساس آفریده شده است. قرآن کریم می‏فرماید: (به تحقیق، ما انسان را در رنج آفریدیم).۶ در روایات اسلامی، از دنیا به عنوان «سرای محنت»،۷ «سرای مصیبت»۸و «سرای اندوه»۹ یاد شده که «برخورداری‏های اندک»۱۰ دارد و «زود‏گذر»۱۱ و

1.. امام صادق علیه السلام: مَرَّ اعرابِیُّ عَلى رَسولِ اللّهِ‏ صلی الله علیه و آله فقالَ لَه: أَتَعرِفُ أُمَّ مِلدَمٍ؟ قال: وما أمُّ مِلدَمٍ؟ قال: صُداعٌ یأخُذُ الرَّأسَ وسُخونَةٌ فِی الجَسَدِ. فقالَ الأعرابِیُّ: ما أصابَنِی هذا قَطُّ. فَلَمَّا مَضَى قَالَ: مَن سَرَّهُ أن یَنظُرَ إلَى رَجُلٍ مِن أهلِ النّارِ فَلیَنظُر إلَى هَذا (الاُصول الستة عشر، ص۸۵؛ بحار الأنوار، ج۸۱، ص۱۷۶، ح۷).

2.. ثواب الأعمال، ص۱۷۵؛ بحار الأنوار، ج۹۱، ص۱۸۳، ح۳۵.

3.. ر.ک: دنیا و آخرت از نگاه قرآن و حدیث، ج۱، ص۲۲ (دار ابتلاء).

4.. ابن فارس، دو معنا برای مادۀ «بلاء» بیان کرده: کهنه شدن و آزمودن (معجم مقاییس اللغة، مادۀ «بلوی»). راغب، این دو معنا را به گونه‏ای که در بالا ذکر شد، به هم پیوند داده است (مفردات ألفاظ القرآن، ص۱۴۵).

5.. ر.ک: فصل پنجم: خیر بودن بلاها.

6.. (لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ فِی کَبَدٍ) (سورۀ بلد، آیة ۴).

7.. ر.ک: دنیا و آخرت از نگاه قرآن و حدیث، ص۲۹ (دارُ مِحنَةٍ).

8.. ر.ک: همان، ص۳۰ (دارُ مُصیبَةٍ).

9.. ر.ک: همان، ص۳۲ (دارُ تَرَحٍ).

10.. ر.ک: همان، ص۳۴ (دارُ مَتاعٍ).

11.. ر.ک: همان، ص۵۱ (دارُ فِراقٍ).


الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
650

او نرسد».۱ امام باقرعلیه السلام نیز از بُعد دیگری به این مسئله می‏نگرد و می‏فرماید:

۰.إِنَّ اللّهَ عزّ و جلّ لَیتَعَاهَدُ الْمُؤْمِنَ بِالْبَلَاءِ کمَا یتَعَاهَدُ الرَّجُلُ أَهْلَهُ بِالْهَدِیةِ مِنَ الْغَیبَةِ وَ یحْمِیهِ الدُّنْیا کمَا یحْمِی الطَّبِیبُ الْمَرِیض.‏۲

۰.همانا خدای عزّ و جلّ مؤمن را با بلا دلجویی میکند، چنان که مرد با هدیه‏ای که از سفر برای خانواده‏اش می‏برد، از آنها دلجویی میکند، و خدا مؤمن را از دنیا پرهیز می‏دهد چنان که پزشک، بیمار را پرهیز می‏دهد.

پیامبر خداصلی الله علیه و آله حکایت مؤمن را حکایت ساقه گیاهی می‏داند که همان گونه که باد، گیاه را به این سو و آن سو کج می‏کند، مؤمن را هم دردها و بیماری‏ها کج می‏کند و حکایت منافق را حکایت عصای آهنینِ راستی می‏داند که آسیبی به آن نمی‏رسد تا مرگش فرا رسد و او را بشکند.۳ امام صادقعلیه السلام نقل می‏کند که روزی پیغمبرصلی الله علیه و آله را برای خوردن غذا دعوت کردند. چون به منزل مرد میزبان در آمد، مرغی را دید که روی دیوار، تخم می‏گذاشت. سپس تخم‏مرغ افتاد و روی میخی قرار گرفت، نه به زمین افتاد و نه شکست. پیغمبرصلی الله علیه و آله از آن منظره در شگفت شد. مرد گفت: از این تخم مرغ تعجّب می‏کنی؟ سوگند به آن که تو را به حق مبعوث ساخته که من هرگز بلایی ندیده‏ام. پیامبر خداصلی الله علیه و آله برخاست و غذای او را نخورد و فرمود: «کسی که بلایی نبیند، خدا به او نیازی ندارد».۴

همچنین در حکایت دیگری آمده که پیامبر خداصلی الله علیه و آله کسی را که بیماری ندیده بود، اهل

1.. امام صادق علیه السلام: قَالَ کانَ عَلِی بْنُ الْحُسَینِ علیه السلام یقُولُ إِنِّی لَأَکرَهُ لِلرَّجُلِ أَنْ یعَافَى فِی الدُّنْیا فَلَا یصِیبَهُ شَی‏ءٌ مِنَ الْمَصَائِبِ (همان، ح۱۹).

2.. همان، ح۱۷.

3.. امام صادق علیه السلام: قَالَ رَسُولُ اللّهِ‏ صلی الله علیه و آله مَثَلُ الْمُؤْمِنِ کمَثَلِ خَامَة الزَّرْعِ تُکفِئُهَا الرِّیاحُ کذَا وَ کذَا وَ کذَلِک الْمُؤْمِنُ تُکفِئُهُ الْأَوْجَاعُ وَ الْأَمْرَاضُ وَ مَثَلُ الْمُنَافِقِ کمَثَلِ الْإِرْزَبَّة الْمُسْتَقِیمَة الَّتِی لَا یصِیبُهَا شَی‏ءٌ حَتَّى یأْتِیهُ الْمَوْتُ فَیقْصِفَهُ قَصْفا (همان، ح۲۵).

4.. امام صادق علیه السلام: دُعِی النَّبِی‏ صلی الله علیه و آله إِلَى طَعَامٍ فَلَمَّا دَخَلَ مَنْزِلَ الرَّجُلِ نَظَرَ إِلَى دَجَاجَة فَوْقَ حَائِطٍ قَدْ بَاضَتْ فَتَقَعُ الْبَیضَة عَلَى وَتِدٍ فِی حَائِطٍ فَثَبَتَتْ عَلَیهِ وَ لَمْ تَسْقُطْ وَ لَمْ تَنْکسِرْ فَتَعَجَّبَ النَّبِی صمِنْهَا فَقَالَ لَهُ الرَّجُلُ أَ عَجِبْتَ مِنْ هَذِهِ الْبَیضَة فَوَ الَّذِی بَعَثَک بِالْحَقِّ مَا رُزِئْتُ شَیئاً قَطُّ قَالَ: فَنَهَضَ رَسُولُ اللّهِ‏ صلی الله علیه و آله وَ لَمْ یأْکلْ مِنْ طَعَامِهِ شَیئاً وَ قَالَ مَنْ لَمْ یرْزَأْ فَمَا للهِ فِیهِ مِنْ حَاجَة (الکافی، ج۲، ص۲۵۶، ح۲۰).

  • نام منبع :
    الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    سوم
تعداد بازدید : 64332
صفحه از 839
پرینت  ارسال به