647
الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

حالت‏های عاطفی در مورد احساسات لذّت و عدم لذّت ناشی از تغییرات بدنی، به نظریه‏پردازی پرداخت. در نظریه فروید نیز لذّت و اصل لذّت، جایگاه خاصّی دارد.

براتی معتقد است که این رویکرد در روان‏شناسی مثبت‏گرا نیز جای پایی دارد. وی در توضیح آن می‏گوید:

در دو دهه اخیر و با طرح مقوله بهزیستی روانی۱ و انواع آن و نیز توجّه به شادی در روان‏شناسی، رویکرد لذّت‏گرا دوباره در متون روان‏شناسی، مطرح شده است؛ از جمله در بحث شادکامی۲ و نیز در بحث شادی و نشاط که دینر به مطالعه آن پرداخته۳ و در مباحث کلّیِ نظریه شادکامی که توسط کاهمن۴ و همکاران وی بررسی شده،۵ گفته شده که این مفهوم، با رویکرد لذّت‏گرا پیوند دارد. طبق گفته دسی و رایان، در این دیدگاه‏ها چنین عنوان شده که شادکامی به یک معنا، عبارت است از: وجود هیجان‏های مثبت و نبود هیجان‏های منفی و این یعنی افزایش لذّت و کاستن از درد.۶ یورگنسن و نفستاد با ملاحظه دیدگاه سلیگمن در مورد «شادکامی اصیل»۷ می‏نویسند که رویکرد لذّت‏گرا بر هیجان‏ها معطوف است.۸

به نظر می‏رسد این که در الگوی شادکامیِ روان‏شناسان مثبت‏گرا، اموری از جنس لذّت وجود داشته باشد، غیر از این است که رویکردشان «لذّت‏گرا» باشد. بنا بر این، با تأیید وجود عنصر لذّت در این الگوها، نمی‏توان آن را یک رویکرد در شادکامی دانست. با این بیان، روشن می‏شود که حتّی سخن یورگنسن و نفستاد نیز درست است، بدون این که به معنای رویکرد لذّت‏گرایی در شادکامی و زندگی خوب باشد؛ چرا که وی از لذّت‏گرایی به عنوان رویکرد حاکم بر هیجانات نام می‏بَرَد و این غیر از رویکرد حاکم بر زندگی خوب است.

1.. well ـ being.

2.. happiness.

3.. داینر، ۱۹۸۴ (به نقل از براتی، ۱۳۸۸).

4.. Kahneman,D.

5.. کاهمن و همکاران، ۱۹۹۹ (به نقل از براتی ۱۳۸۸).

6.. دسی ورایان، ۲۰۰۸ (به نقل از براتی، ۱۳۸۸).

7.. authentic happiness.

8.. یورگنسن و نفستاد، ۲۰۰۴ (به نقل از براتی، ۱۳۸۸).


الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
646

خوش‏بختی و بهزیستی می‏شود؟».۱

الف ـ‏ رویکرد نخست

رویکرد روان‏شناسی به این مقوله، دارای فراز و نشیب بوده است. بر اساس نظر یورگنسن و نفستاد،۲ آلان کار و دیگر روان‏شناسان مثبت‏گرا، رویکرد نخست به زندگی خوب و شادکامی، «لذّت‏گرایی» بوده است. رویکرد لذّت‏گرا، شادمانی و زندگی خوب را بر حسب جستجوی لذّت و پرهیز از درد تعریف می‏کند.۳ این رویکرد (لذّت‏گرایی)، ریشه در فلسفه یونان قدیم دارد. اپیکور (فیلسوف یونانی) معتقد بود که هدف هر انسانی در نهایت، کسب بیشترین لذّت و رهایی از درد است. این رویکرد، در دیدگاه‏های فلاسفه اروپایی ادامه داشت تا این که در قرن نوزدهم میلادی، فیلسوف انگلیسی، جرمی بنتام،۴ دیدگاه «فایده‏گرایی»۵ را از آن اقتباس کرد و پس از او جان استوارت میل،۶ به تشریح آن پرداخت و با تفاوت‏هایی آن را تبیین کرد.

پس از جدایی روان‏شناسی از فلسفه، رویکرد لذّت‏گرایی در آثار روان‏شناسان به روشنی مشهود بود. ویترسو،۷ در این زمینه بویژه به جیمز، ثرندایک،۸ وونت۹ و فروید۱۰ اشاره دارد.۱۱ ثرندایک به مولّفه لذّت در اصل اثر خود پرداخته است. در نظریه سه‏بُعدی وونت در باره تجربه هوشیار، یک بُعد مهم، کیفیت لذّت بود. هم‏زمان با وونت، جیمز در بررسی‏

1.. Diener., Lucas., oishi (۲۰۰۲).

2.. یورگنسن ونفستاد، ۲۰۰۴ (به نقل از براتی، ۱۳۸۸).

3.. آلان کار، پیشین، ص۹۸.

4.. Bentham,J.

5.. Utilitarianism.

6.. John Stuart Mill.

7.. Vitterso,J.

8.. Thorndik.

9.. Wundt,W.M.

10.. Freud.

11.. وترسو، ۲۰۰۹ (به نقل از براتی، ۱۳۸۸).

  • نام منبع :
    الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    سوم
تعداد بازدید : 64369
صفحه از 839
پرینت  ارسال به