پیامدهای آن، پایدار است.۱ از این رو، یکی از عوامل شادکامی، توان پرهیز از لذّتهای ناپایداری است که پیامد منفی دارند.۲ در این گونه موارد، «خیر» در صبر و پرهیز است.۳ لذا نباید به نفس اجازه داد تا از چنین لذّتهایی که موجب زیان میشوند، پیروی کند.۴
از آنچه گذشت، روشن شد که شادی و لذّت، به لحاظ قلمرو باید فراگیر و همهجانبه باشد، به لحاظ اندازه، متوازن و متناسب، و به لحاظ اثر نباید دارای پیامد منفی باشد.
چهار. جهت‌گیریِ نشاط
شادی و نشاط همانند هر امر دیگری باید در راستای شادکامیِ اصیل و سعادت واقعی انسان قرار گیرد. لذا هم باید در امور معنوی نشاط داشته باشیم و هم از نشاط و شادی برای زمینهسازیِ شادکامی اصیل و جاویدان خود استفاده نماییم. در روایات، موارد فراوانی به عنوان کاربرد نشاط و شادی مطرح شدهاند (همانند: نشاط در راه هدایت،۵ عبادت خدا،۶
1.. امام علی علیه السلام: إنَّ الدُّنیا عیشُها قَصیرٌ وخَیرُها یَسیرٌ وإقبالُها خَدیعَةٌ وإدبارُها فَجیعَةٌ ولَذّاتُها فانِیَةٌ وتَبِعاتُها باقِیَةٌ (غرر الحکم، ح۳۶۷۰).
نیز می‌فرماید: إنَّ الدُّنیا لا تَفی لِصاحِبٍ ولا تَصفو لِشارِبٍ، نَعیمُها ینتَقِلُ وأحوالُها تَتَبَدَّلُ، ولَذّاتُها تَفنى وتَبِعاتُها تَبقى، فَأَعرِض عَنها قَبلَ أن تُعرِضَ عَنک، وَاستَبدِل بِها قَبلَ أن تَستَبدِلَ بِک (همان، ح۳۶۸۲).
هم‌او می‌فرماید: إنَّ الدُّنیا سَریعَة التَّحَوُّلِ کثیرَة التَّنَقُّلِ، شَدیدَة الغَدرِ دائِمَة المَکرِ، فَأَحوالُها تَتَزَلزَلُ ونَعیمُها یتَبَدَّلُ، ورَخاؤُها یتَنَقَّصُ ولَذّاتُها تَتَنَغَّصُ، وطالِبُها یذِلُّ وراکبُها یزِلُّ (غرر الحکم، ح۳۶۸۵؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۱۴۷، ح۳۲۴۵).
همچنین می‌فرماید: إنَّ الدُّنیا دارُ خَبال ووَبالٍ وزَوالٍ وَانتِقالٍ، لا تُساوی لَذّاتُها تَنغیصَها، ولا تَفی سُعودُها بِنُحوسِها، ولا یقومُ صُعودُها بِهُبوطِها (غرر الحکم، ح۳۴۸۰؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۱۵۱، ح۳۳۱۳).
2.. امام صادق علیه السلام: کم مِن صَبرِ ساعَةٍ قد أورَثَ فَرَحا طَویلاً، و کم مِن لَذَّةِ ساعَةٍ قد أورَثَت حُزنا طَویلاً! (الأمالی، طوسی، ص۱۵۳، ح۲۵۱).
3.. امام علی علیه السلام: ما صَبَرتَ عَنهُ خَیرٌ مِمَّا التَذَذتَ بِهِ (غرر الحکم، ح۹۵۹۷).
4.. لا تُرَخِّصْ لِنفسِک فی مُطاوَعَة الهَوى و إیثارِ لَذّاتِ الدُّنیا؛ فیفسُدَ دِینُک و لا یصلُحَ، و تَخسَرَ نفسُک و لا تَربَحَ (همان، ح۱۰۴۰۰).
5.. امام علی علیه السلام در توصیف متّقین: فَمِنْ عَلَامَة أَحَدِهِمْ أَنَّک تَرَى لَهُ قُوَّة فِی دِینٍ.... وَ نَشَاطاً فِی هُدًى (نهج البلاغة، خطبۀ ۱۹۳).
6.. امام کاظم علیه السلام: اللّهمَّ اقْضِ لِی فِی الْأَرْبِعَاءِ أَرْبَعاً اجْعَلْ قُوَّتِی فِی طَاعَتِک وَ نَشَاطِی فِی عِبَادَتِک (البلد الأمین، ص۱۲۳). نیز، ر.ک: بحار الأنوار، ج۹۴، ص۱۵۵، ح۲۲.
