603
الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

سختگیری‏های خارج از دین است. از آن جا که دین، راحت و آسان است و مطابق توان انسان تنظیم شده است، اگر دینداران به آن همان گونه که هست عمل کنند، دچار زحمت و سختیِ غیر معقول نمی‏شوند. پیامبر خداصلی الله علیه و آله دوست‏‏داشتنی‏ترین،۱ برترین۲ و بهترین دینداری نزد خداوند۳ را دینداری سهل و آسان ـ‏ همانند خود دین ـ‏ می‌داند، خود را مبعوث به شریعت سهل و آسان معرفی می‌کند، سهل‏گیریِ مطابق خودِ دین را سنّت خود می‌داند و از مردم می‏خواهد تا با سنّت ایشان مخالفت نکنند.۴ ایشان در سخنان خود تأکید دارد که دینْ آسان است و هر کس آن را سخت بگیرد، شکست خواهد خورد.۵

بریده اسلمی نقل می‏کند که: روزی برای کاری بیرون آمدم که پیامبر اکرمصلی الله علیه و آله را در جلوی خود، در حال قدم زدن دیدم. ایشان دست مرا گرفت و با هم حرکت می‏کردیم تا این که به مردی رسیدیم که نماز می‏خواند و زیاد رکوع و سجده به جای می‏آورد. پیامبرصلی الله علیه و آله فرمود: «آیا گمان می‏کنی که او ریا می‏کند؟». من گفتم: خدا و فرستاده‏اش بهتر می‏دانند. پیامبرصلی الله علیه و آله دست مرا رها کرد. سپس در حالی که دو دست خود را پایین و بالا می‏بُرد، فرمود: «بر شما باد به روش معتدل و میانه! بر شما باد به روش معتدل و میانه! بر شما باد به روش معتدل و میانه؛ که هر کس آن را سخت گیرد، بر او غلبه خواهد کرد».۶

محِج بن ادرع در جریان مشابهی نقل می‏کند که: پیامبر خداصلی الله علیه و آله در باره فردی که زیاد

1.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: أحَبُّ الأدیانِ إلَى اللّهِ‏ الحَنِیفِیَّةُ السَّمحَةُ (اُسد الغابة، ج۱، ص۷۲). نیز، ر.ک: مسند ابن حنبل، ج۱، ص۲۳۶؛ الدر المنثور، ج۱، ص۱۹۳؛ الفردوس، ج۲، ص۲۲۱، ح۳۰۷۵؛ تفسیر القرطبی، ج۲، ص۳۰۱؛ کتاب من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۱۰، ح۱۶.

2.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: أفضَلُ الإسلامِ الحَنِیفِیَّةُ السَّمحَةُ (کنز العمّال، ص۲۷۴).

3.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله:... وإنَّ خَیرُ الدّینِ عِندَ اللّهِ‏ الحَنِیفِیَّةُ السَّمحَةُ (الطبقات الکبری، ج۳، ص۳۹۵).

4.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: بُعِثتُ بِالحَنیفِیَّةِ السَّمَحةِ ـ أو السَهلَةِ ـ ومَن خالَفَ سُنَّتی فَلیسَ مِنّی (تاریخ بغداد، ج۷، ص۲۰۷.

5.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: إنَّ الَّذینَ یُسرٌ ولَن یُشادَّ الدّیَنِ أحَدٌ إلّا غَلَبَهُ فَسَدَّدوا وقارِبوا وأبشِروا واستَعینوا بِالغُدوَةِ والرَّوحَةِ وشَیءٌ مِن الدَّلجَةِ (صحیح البخاری، ج۱، ص۲۸، ح۳۸؛ شعب الإیمان، ج۳، ص۱۸).

6.. بریدة الأسلمی: خَرَجتُ ذاتَ یَومٍ لِحاجَةٍ فَإذا أنا بِالنَّبیِّ ـ علیه الصلاة والسلام ـ یَمشی بَینَ یَدَیَّ، فَأخَذَ بیَدی، فَانطَلَقنا نَمشی جَمیعاً، فَإذا نَحنُ بَینَ أیدینا بِرَجُلٍ یُصَلّی یُکثِرُ الرُّکوعَ والسُّجودَ، فَقالَ النَّبیُّ صلی الله علیه و آله: أتَراهُ یُرائی، فَقُلتُ: اللّهُ‏ ورَسولُهُ أعلَمُ، فَتَرَکَ یَدی مِن یَدِهِ، ثُمَّ جَمَعَ بَینَ یَدَیهِ فَجَعَلَ یُصَوّبُهُما ویَرفَعُهُما ویَقولُ: عَلیکُم هَدیاً قاصِداً عَلَیکُم هَدیاً قاصِداً، عَلَیکُم هَدیاً قاصِداً، فَإنِّهُ مَن یُشّادُّ هَذا الدّینَ یَغلِبهُ (مسند ابن حنبل، ج۵، ص۳۵۱ ـ ۳۶۱).

الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
602

آن است، یا روش دینداریِ مردم است و یا شیوه ابلاغ و معرّفی دین. شیوه ابلاغ را در آینده بحث خواهیم کرد. آنچه در این جا باید بدان پرداخت، شناخت دین و شیوه صحیح دینداری است. شناخت ما از دین باید مطابق با حقیقت آن باشد که بخش مهم آن به شیوه ابلاغ نیز برمی‏گردد. از این رو، هم خود فرد باید نسبت به شناخت واقعیت دین تلاش کند و هم کسانی که رسالت ابلاغ دین را به عهده دارند، باید در ارائه چهره واقعی دین، درست عمل کنند.

جالب این که این مسئله، با اصل عدالت خداوند ـ‏ که پیش‏تر گذشت ـ‏ نیز ارتباط تنگاتنگ دارد. کسی که خداوند را عادل بداند، تکالیف او را بیشتر از طاقت انسان نمی‏داند. در روایات تصریح شده که خداوند متعال، عادل‏تر از آن است که کسی را به بیشتر از توانش مکلّف کند.۱

ج ـ‏ اصلاح شیوه دینداری

دین، مجموعه‏ای مشخّص و غیر قابل تغییر است؛ امّا نوع تعامل افراد با دین، متفاوت است. از این رو، شیوه دینداری از دیگر عوامل مؤثّر در رضامندی یا نارضایتی است که در ادامه به آن می‏پردازیم.

شیوه غلط: دینداریِ سخت

گاه دینداران به گونه‏ای عمل می‏کنند که بر آنان سخت می‏آید. عمل دینیِ سختگیرانه و طاقت‏فرسا، هم فرد را خسته و فرسوده می‌کند و هم دیگران را از دین، گریزان می‏سازد.

شیوه درست: دینداریِ نرم

یکی از مسائلی که در روایات، مورد توجّه قرار گرفته، آسان گرفتن دین و پرهیز از

1.. عیون أخبار الرِّضا علیه السلام عن إبراهیم بن أبی محمود: سَأَلتُ أبَا الحَسَنِ الرِّضا علیه السلام... قُلتُ: فَهَل یکلِّفُ [اللّهُ] عِبادَهُ ما لا یطیقونَ؟ فَقالَ: کیفَ یفعَلُ ذلِک وهُوَ یقولُ: «وَ مَا رَبُّک بِظَلَّمٍ لِّلْعَبِیدِ»؟! (عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج۱، ص۱۲۴، ح۱۶؛ الاحتجاج، ج۲، ص۳۹۷، ح۳۰۳؛ بحار الأنوار، ج۵، ص۱۱، ح۱۷).
امام صادق علیه السلام: اللّهُ أکرَمُ مِن أن یکلِّفَ النّاسَ ما لا یطیقونَ، وَاللّهُ أعَزُّ مِن أن یکونَ فی سُلطانِهِ ما لا یریدُ (الکافی، ج۱، ص۱۶۰، ح۱۴؛ التوحید، ص۳۶۰، ح۴؛ المحاسن، ج۱، ص۴۶۱، ح۱۰۶۸؛ بحار الأنوار، ج۵، ص۴۱، ح۶۴).
عیون أخبار الرضا علیه السلام عن إبراهیم بن العبّاس: سَمِعتُ الرِّضا علیه السلام وقَد سَأَلَهُ رَجُلٌ: أیکلِّفُ اللّهُ العِبادَ ما لا یطیقونَ؟فَقالَ: هُوَ أعدَلُ مِن ذلِک (عیون اخبار الرضا علیه السلام، ج۱، ص۱۴۲، ح۴۳‏؛ کشف الغمّة، ج۳، ص۷۸).

  • نام منبع :
    الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    سوم
تعداد بازدید : 64484
صفحه از 839
پرینت  ارسال به