معامله ضرر کرده و این ضرر را خودش برای خود فراهم آورده است. ۱
خداوند متعال در آیهای دیگر، به صورت مشخّص، کسانی را دچار خودزیانی میداند که در ترازوی عمل، اعمالی سبک و کموزن داشته باشند.۲ جالب این که در این آیه، عامل این زیان، ظلم به آیات خداوند بیان شده و این ظلم، همان ایمان نیاوردن است که در آیه دوازده سوره انعام، مورد تأکید قرار گرفته است.۳ آیات و روایات دیگری نیز بر این امر تأکید دارند.۴
بر اساس برخی آیات قرآن کریم، این گروه، روز قیامت در عذاب پایدار قرار دارند!۵ این با همان چیزی که در تعریف سعادت گذشت ـ که فرجام شادکامی باید سعادت جاویدان اُخروی باشد ـ، هماهنگ است. کسانی که دچار خودزیانی شوند، این را از دست میدهند؛ امّا هر که مال و ثروت از دست دهد، الزاماً به این نقطه شقاوت نمیرسد.
واقعیت این است که فراوانیِ دنیا به کاستی آخرت و کاستیِ دنیا به فراوانی آخرت منجر میشود. این از قوانین زندگی دنیاست. بنا بر این، دو الگو در این باره خواهیم داشت: یکی سود دنیا که زیان آخرت را به دنبال دارد(سود دنیا ـ زیان آخرت) و دیگری زیان دنیا که سود آخرت را به دنبال دارد(زیان دنیا ـ سود آخرت). اکنون باید دید کدام یک از این دو الگوی سود و زیان، مناسبتر و پُرفایدهتر است. اگر در داوری، پایانپذیری دنیا لذّت اندک آن را و همچنین جاودانگی آخرت و لذّت بیبدیل آن را مورد توجّه قرار دهیم، بیتردید، سود آخرت و نقصان دنیا را خواهیم پذیرفت؛ چون زیان واقعی، از دست دادن آخرت است.
امام علیعلیه السلام با مقایسه این دو الگو، بر برتر بودن الگوی «زیان دنیا ـ سود آخرت» تأکید
1.. ترجمۀ تفسیر المیزان، ج۱۰، ص۲۸۵.
2.. (وَ مَنْ خَفَّتْ مَوَازِینُهُ فَأُولئِک الَّذِینَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ بِما کانُوا بِآیاتِنا یظْلِمُونَ) (سورۀ اعراف، آیۀ ۹).
3.. (قُلْ لِمَنْ ما فِی السَّماوَاتِ وَ الْأَرْضِ قُلْ للهِ کتَبَ عَلَی نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ لَیجْمَعَنَّکمْ إِلَی یوْمِ الْقِیامَةِ لا رَیبَ فِیهِ الَّذِینَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ فَهُمْ لا یؤْمِنُونَ) (سورۀ انعام، آیۀ ۱۲).
4.. ر.ک: سورۀ بقره، آیۀ ۲۷ ـ ۱۲۱؛ سورۀ زمر، آیۀ ۶۴ ـ ۶۵؛ سورۀ عنکبوت، آیۀ ۵۲؛ سورۀ اعراف، آیۀ ۹۹؛ سورۀ آل عمران، آیۀ ۸۵ ـ ۱۴۹؛ سورۀ مائده، آیۀ ۵؛ سورۀ یونس، آیۀ ۴۵؛ سورۀ غافر، آیۀ ۷۸؛ سورۀ حج، آیۀ ۱۱؛ سورۀ انعام، آیۀ ۱۴۰؛ سورۀ نساء، آیۀ ۱۱۹؛ سورۀ مجادله، آیۀ ۱۹؛ سورۀ کهف، آیۀ ۱۰۳ ـ ۱۰۴؛ سورۀ نمل، آیۀ ۴ ـ ۵.
5.. (وَ مَن يُضْلِلِ ٱللَّهُ فَمَا لَهُمِن وَلِىٍّ مِّنْ بَعْدِهِ وَ تَرَى ٱلظَّالِمِينَ لَمَّا رَأَوُا ٱلْعَذَابَ يَقُولُونَ هَلْ إِلَىٰ مَرَدٍّ مِّن سَبِيلٍ * وَ تَرَاهُمْ يُعْرَضُونَ عَلَيْهَا خَـٰشِعِينَ مِنَ ٱلذُّلِّ يَنظُرُونَ مِن طَرْفٍ خَفِىٍّ وَ قَالَ ٱلَّذِينَ ءَامَنُوا إِنَّ ٱلْخَـٰسِرِينَ ٱلَّذِينَ خَسِرُوا أَنفُسَهُمْ وَ أَهْلِيهِمْ يَوْمَ ٱلْقِيَامَةِ أَلَا إِنَّ ٱلظَّالِمِينَ فِى عَذَابٍ مُّقِيمٍ) (سورۀ شورا، آیۀ ۴۴ و ۴۵).
