وقتی انسان بداند توان مقاومت را دارد، نور امید در چشمان او برق خواهد زد و احساس قدرت خواهد کرد. در این حالت، هیچ مشکل بزرگی که قابل تحمّل نباشد، وجود نخواهد داشت. آن گاه که توان تحمّل وجود داشته باشد و آن گاه که این توانْ درک گردد و شناخته شود، همه سختیها کوچک و تحمّلپذیر میشوند. پس به جای شکایت کردن و بیتابی نمودن، به توانی که دارید بیندیشید؛ خواهید دید که مشکلات، کوچکتر از آن هستند که شما را بیتاب کنند.
۴. عوامل واکنش مثبت
پیشتر گذشت که مبنای قضای الهی، خیر است. این مبنا، هم در خوشایند جریان دارد و هم در ناخوشایند. اگر پذیرفتیم که قضای ناخوشایند الهی نیز بر خیر استوار است، پس باز هم انسان از آنچه خیر است، برخوردار می‌شود و اتفاقاً مؤلّفه سعادت نیز همین است. بنا بر این، آنچه مهم است، برخورداری از خیر است که حتّی در شرایط ناخوشایند نیز وجود دارد. از این رو، مسئله این خواهد بود که خیر بودن بلا و مصیبت در چیست؟ خیر بودن قضای ناخوشایند، ابعادی دارد که در جای خود بررسی کردیم.
امّا نکته مهم این که موقعیت ناخوشایند، با فشار روانی همراه است و این چیزی است که میتواند مانعی برای صبر و رضامندی در این موقعیت گردد. برای بردباری و رضامندی باید این موانع را برطرف نمود. بدون توجّه به این واقعیت، نمیتوان رضامندی را به دست آورد. نخست باید این عواطف منفی را از بین بُرد و سپس رضامندی را به دست آورد. بنا بر این، مهار فشار روانی و کاستن از آن، نقش مهمی در رضامندی خواهد داشت. از این رو، مسئله اساسی این خواهد بود که چگونه میتوان از فشار روانی محرومیتهای مادّی کاست و موقعیت را تحمّلپذیر ساخت و از این راه، صبر و بردباری را افزایش داد؟ فشار روانی در این موقعیت، عوامل گوناگونی دارد که باید آنها را برطرف کرد. در متون دینی برای این کار، از روشهایی استفاده شده که هر کدام مربوط به بُعد خاصی هستند که در ادامه به بررسی آنها میپردازیم.
