535
الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

صبر کردن را پیشنهاد می‏کند.۱ ایشان در وصیّت خود به فرزندش محمّد حنفیه می‏فرماید:

۰.ألقِ عَنکَ وارِداتِ الهُمومِ بِعَزائِمِ الصَّبرِ، عَوِّد نَفسَکَ الصَّبرَ فَنِعمَ الخُلُقُ الصَّبرُ وَاحمِلها عَلی‏ ما أصابَکَ مِن أحوالِ الدُّنیا وهُمومِها.۲

۰.اندوه‏های وارد شده را به وسیله عزم بر صبر کردن، از خود دور ساز. نَفْس خودت را به صبر کردن، وعده ده که صبر کردن، خُلق و خوی خوبی است و آن را بر آنچه از احوال دنیا و اندوه‏های آن به تو می‏رسد، متحمّل ساز.

در حقیقت، صبر کردن، عامل تخفیف رنج‏ها و محنت‏هاست.۳ صبر، همانند سپری است که از انسان در برابر حوادث سخت و تلخ، محافظت می‏کند. راه ایمنی از آسیب‏های حوادث روزگار، پوشیدن زره صبر است.۴ بنا بر این، صبر از راه مهار خُلق منفیِ ناشی از مشکلات، زمینه رضامندی را فراهم می‏کند.

وجه دیگر، «توانمندی» است. افراد صبور، توان مقابله با مشکلات و برطرف کردن آنها را دارند. کسی که توان صبر نداشته باشد، دچار ضعف و ناتوانی می‏شود.۵ صبر، بهترین یاور در امور زندگی۶ و مشکلات روزگار است؛۷ چرا که سبب می‏شود انسان در برابر مشکلات، احساس ضعف و سستی نکند.۸ کسی که احساس ضعف نکند، هم به لحاظ روانی، شرایط مساعدتری برای رضامندی دارد و هم این توانمندی، موجب مواجهه درست با مشکلات و برطرف کردن آنها یا

1.. اُطرُدوا وارِداتِ الهُمومِ بِعَزائِمِ الصَّبرِ وحُسنِ الیَقینِ (تنبیه الخواطر، ج‏۱، ص‏۸۷).

2.. کتاب من لا یحضره الفقیه، ج‏۴، ص‏۳۸۶، ح‏۵۸۳۴.

3.. امام علی علیه السلام: بِالصَّبرِ تَخِفُّ المِحنَةُ (غرر الحکم، ح‏۶۳۳۹؛ عیون الحکم و المواعظ، ص‏۱۸۷).
امام علی علیه السلام: مَن صَبَرَ هانَت مُصیبَتُهُ (غرر الحکم، ح‏۶۲۹۳؛ عیون الحکم و المواعظ، ص‏۴۵۳).
در روایت دیگری از امام علی علیه السلام آمده: إذا صَبَرتَ لِلمِحنَةِ فَلَلتَ حَدَّها (غرر الحکم، ح‏۶۲۸۱).

4.. امام علی علیه السلام: مَنِ ادَّرَعَ جُنَّةَ الصَّبرِ هانَت عَلَیهِ النَّوائِبُ (غرر الحکم، ح‏۶۲۹۵؛ عیون الحکم و المواعظ، ص‏۴۶۱).

5.. امام باقر علیه السلام و امام صادق علیه السلام: مَن لا یُعِدَّ الصَّبرَ لِنَوائبِ الدَّهرِ یَعجِزُ (الکافی، ج۲، ص۹۳، ح۲۴).

6.. امام علی علیه السلام: الصَّبرُ عَونٌ على‏ کُلِّ أمر (غرر الحکم، ص۷۶۶).
امام علی علیه السلام: الصَّبرُ أفضَلُ العُدَدِ (غرر الحکم، ص۷۶۷).

7.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: الصَّبرُ سِترٌ مِن الکُرُوبِ، وعَونٌ على الخُطُوبِ (کنز الفوائد، ج۱، ص۱۳۹).
امام علی علیه السلام: الصَّبرُ أعوَنُ شَی‏ءٍ عَلَى الدَّهرِ (غرر الحکم، ح۱۲۴۸).

8.. (وَ کَأَیِّنْ مِنْ نَبِیٍّ قاتَلَ مَعَهُ رِبِّیُّونَ کَثِیرٌ فَما وَهَنُوا لِما أَصابَهُمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ ما ضَعُفُوا وَ مَا اسْتَکانُوا وَ اللَّهُ یُحِبُّ الصَّابِرِینَ) (سورۀ آل عمران، آیۀ ۱۴۶).


الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
534

سختی می‏شود، در تنگنای روانی قرار می‏گیرد و خلق منفی در وی شکل می‏گیرد. بی‏تابی کردن، محنت را بزرگ‏تر می‏کند۱ و اگر بی‏تابی بر کسی چیره شود، روی آسایش را نخواهد دید.۲ سرّ آن هم، این است که بی‏تابی کردن نمی‏تواند تقدیر را برگرداند.۳ از این‏روست که امام کاظم‏ علیه السلام مصیبت را برای شخص بی‏تاب، دو برابر می‏داند.۴ به همین جهت، عقل، حکم می‏کند که انسان، ناخوشایندِ اندک را تحمّل کند و با بی‏تابی کردن، بر مشکلات خود نیفزاید.۵ هر چند صبر کردن، دشوار است، ولی دشوارتر از پیامدهای بی‏تابی کردن نیست.۶

صبر در چنین موقعیتی، موجب کاهش فشار روانی می‏گردد و خُلق منفی را برطرف می‏سازد.۷ هیچ چیز به اندازه صبر، ناخوشایندی را بر طرف نمی‏سازد.۸ بردباری کردن، اندوه ناشی از بلا را کاهش می‏دهد؛ از این‏رو، امام علی‏ علیه السلام برای کاستن از اندوه مصیبت‏ها،

1.. امام علی علیه السلام: الجَزَعُ یُعَظِّمُ المِحنَةَ (غرر الحکم، ح‏۵۶۱۹).
ایشان در کلام دیگری می‏فرماید: بِکَثَرةِ الجَزَعِ تَعظُمُ الفَجیعَةُ (غرر الحکم، ح‏۵۶۲۹؛ عیون الحکم و المواعظ، ص‏۱۸۷).
همچنین ایشان تأکید می‏کند: الجَزَعُ عِندَ المُصیبَةِ یَزیدُها وَالصَّبرُ عَلَیها یُبیدُها (غرر الحکم، ح‏۵۶۲۶).
و در کلام دیگری می‏فرماید: الجَزَعُ عِندَ البَلاءِ تَمامُ المِحنَةِ (المائة کلمة، ح‏۱۲؛ غرر الحکم، ح‏۵۶۲۲؛ عیون الحکم و المواعظ، ص‏۶۷؛ جامع الأخبار، ص‏۱۱۳).
نیز می‏فرماید: الجَزَعُ عِندَ المُصیبَةِ أشَدُّ مِنَ المُصیبَةِ (غرر الحکم، ح‏۵۶۲۳).
و باز می‌فرماید: مَن جَزِعَ عَظُمَتَ مُصیبَتُهُ (غرر الحکم، ح‏۵۶۳۱؛ عیون الحکم و المواعظ، ص‏۴۲۹).

2.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: مَنِ استَولی‏ عَلَیهِ الضَّجَرُ رَحَلَت عَنهُ الرّاحَةُ (کتاب من لا یحضره الفقیه، ج‏۴، ص‏۳۵۵، ح‏۵۷۶۲؛ الخصال، ج‏۱، ص‏۲۳۰، ح‏۷۲؛ مشکاة الأنوار، ص۳۰۷؛ روضة الواعظین، ص‏۴۱۵).

3.. امام علی علیه السلام: الجَزَعُ لا یَدفَعُ القَدَرَ ولکِن یُحبِطُ الأَجرَ (غرر الحکم، ح‏۵۶۲۵؛ عیون الحکم و المواعظ، ص‏۲۱).

4.. المُصیبَةُ لِلصّابِرِ واحِدَةٌ ولِلجازِعِ اثنَتانِ (تحف العقول، ص‏۴۱۴؛ أعلام الدین، ص‏۴۱۴؛ الدرة الباهرة، ص‏۴۲).
امام علی علیه السلام: المُصیبَةُ واحِدَةٌ وإن جَزِعتَ صارَتِ اثنَتَینِ (غرر الحکم، ح‏۵۶۲۴؛ عیون الحکم و المواعظ، ص‏۲۶).

5.. امام علی علیه السلام می‏فرماید: لا تَجزَعوا مِن قَلیلِ ما أکرَهَکُم فَیوقِعَکُم ذلِکَ فی کَثیرٍ مِمّا تَکرَهونَ (غرر الحکم، ح‏۵۶۳۸؛ عیون الحکم و المواعظ، ص‏۵۲۳).

6.. امام علی علیه السلام: الجَزَعُ أتعَبُ مِنَ الصَّبرِ (غرر الحکم، ح‏۵۶۲۰؛ الدعوات، ص‏۱۶۷، ح‏۴۶۴؛ المائة کلمة، ح‏۴۲؛ المناقب، خوارزمی، ص‏۳۷۵، ح‏۳۹۵).

7.. امام علی علیه السلام: الجَزَعُ عِندَ المُصیبَةِ یَزیدُها وَالصَّبرُ عَلَیها یُبیدُها (غرر الحکم، ح‏۵۶۲۶).

8.. امام صادق علیه السلام: لَم یُستَزَدْ فی مَحبوبٍ بمِثلِ الشُّکرِ، ولَم یُستَنقَصْ مِن مَکروهٍ بِمِثلِ الصَّبرِ (تحف العقول، ص۳۶۳).

  • نام منبع :
    الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    سوم
تعداد بازدید : 64337
صفحه از 839
پرینت  ارسال به