۰.اُنظُروا إلی مَن أسفَلَ مِنکم ولا تَنظُروا إلی مَن هُوَ فَوقَکم، فَهُوَ أجدَرُ أن لا تَزدروا نِعمَةَ اللَّهِ.۱
۰.به کسی که پایینتر از شماست بنگرید و به آنچه بالاتر از شماست، نگاه نکنید؛ که این کار، برای آنکه نعمتهای خدا را ناچیز نشمرید، بهتر است.
کوچکشماری نعمت، کارکرد روانی مقایسه صعودی بود؛ امّا مقایسه نزولی، از این کار جلوگیری میکند و آنچه را که هست، نشان میدهد. انسان متعادل، با کمال شهامت میپذیرد که ممکن است دیگران چیزهایی داشته باشند که او نداشته باشد؛ ولی در عین حال، او چیزهای بسیاری دارد که دیگران ندارند و انسان میتواند به آنها دل خوش کند و امیدوارانه به زندگی ادامه دهد.
به همین جهت، یکی از توصیههای دین به پیروان خود، استفاده از مقایسه نزولی است. پیامبرصلی الله علیه و آله وقتی میخواهد کسی همانند ابوذر را تربیت کند، به او سفارش میکند که از مقایسه صعودی پرهیز کند و از مقایسه نزولی استفاده نماید.۲ پس یکی از مهارتهای لازم برای موفّقیت در زندگی، استفاده از مقایسه نزولی است. تفاوت زندگیها یک اصل و یک واقعیت انکارناپذیر است. اگر انسان، خود را با زندگیهای بهتر مقایسه کند، دچار تلخکامی میشود، احساس ناکامی میکند و از زندگی خود لذّت نمیبرد. اگر چنین اتفاقی افتاد، یکی از بهترین مقابلهها استفاده از مقایسه نزولی است. این روش، از آموزه اولیای دین است. پیامبر صلی الله علیه و آله میفرماید:
۰.إذا نَظَرَ أحَدُکم إلی مَن فُضِّلَ عَلَیهِ فِی المالِ وَالخَلقِ، فَلینظُر إلی ما هُوَ أسفَلُ مِنهُ.۳
۰.هرگاه یکی از شما به کسی نگاه کرد که در مال و جمال از او برتر است، به آنچه پایینتر از اوست، نگاه کند.
نکته جالبی که در این حدیث وجود دارد، این است که همیشه مقایسه کردن، در مال و ثروت نیست؛ گاهی ممکن است که انسان در جمال و زیبایی، دست به مقایسه بزند. این
