باشد، هر اندازه مال و امکانات نیز در اختیار او قرار گیرد، نمیتواند زندگیِ خوبی را سامان دهد و چه بسا افرادی که با مال و امکانات اندک، زندگی موفّق و سامانیافتهای دارند.
روش صحیح: حُسن تدبیر
برای این که زندگی موفّقی داشته باشیم و از آن لذّت ببریم، باید از تدبیر یا مهارت استفاده از منابع، برخوردار باشیم. سامان زندگی۱ و قوام آن،۲ در تدبیر است. اگر عنصر تدبیر را از زندگی برگیریم، همانند محصول ارزشمندی است که آفت گرفته باشد.۳ بر اساس روایات، فراوانی دارایی و امکانات، زندگی را نمیچرخاند. این، هنر تدبیر و مدیریت است که به زندگی سامان میدهد. این، یک اصل مهم است که بدتدبیر کردن، کلید فقر است.۴ به همین جهت، پیامبر اسلامصلی الله علیه و آله تهدید نگران کننده برای آینده امّت اسلامی را «سوء تدبیر» میداند.۵
کسی که مهارت تدبیر نداشته باشد، مال و ثروتی هم نخواهد داشت؛۶ چون وجود مال، کافی نیست. آنچه به مال اهمیت میدهد، چگونگی استفاده از آن است. آنچه مال را کارآمد میسازد، هنر تدبیر است. درآمد اندک همراه با حُسن تدبیر، بهتر از درآمد زیاد همراه با بیتدبیری است. امام علیعلیه السلام وقتی مهارتهای زندگی را به فرزند خود آموزش میدهد، از اقتصاد زندگی نیز سخن میگوید. ایشان به امام حسنعلیه السلام می‌فرماید:
۰.حُسنُ التَّدبیرِ مَعَ الکفافِ، أکفی لَک مِنَ الکثیرِ مَعَ الإِسرافِ.۷
1.. امام علی علیه السلام: صَلاحُ العَیشِ التَّدبیرُ (غرر الحکم، ح۸۰۸۲؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۳۰۳).
2.. امام علی علیه السلام: قِوامُ العَیشِ حُسنُ التَّقدیرِ ومِلاکهُ حُسنُ التَّدبیرِ (غرر الحکم، ح۸۰۸۴؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۳۷۰).
3.. امام علی علیه السلام: آفَة المَعاشِ سوءُ التَّدبیرِ (غرر الحکم، ح۸۰۸۷؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۱۸۲).
4.. امام علی علیه السلام: سُوءُ التَّدبیرِ مِفتاحُ الفَقرِ (غرر الحکم، ح۸۰۹۰؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۲۸۴).
5.. ما أخافُ عَلی اُمَّتِی الفَقرَ، ولکنَ أخافُ عَلَیهِم سوءَ التَّدبیرِ (عوالی اللآلی، ج۴، ص۳۹).
6.. امام علی علیه السلام: لا مالَ لِمَن لا تَدبِیرَ لَهُ (شرح نهج البلاغة، ابن ابی الحدید، ج۲۰، ص۳۷۱). نیز، ر.ک: الکافی، ج۵، ص۳۱۷.
ایشان همچنین می‌فرماید: لا غنی مع سوء تدبیر (غرر الحکم، ح۸۰۹۵؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۵۴۴).
7.. تحف العقول، ص۷۹؛ بحار الأنوار، ج۷۷، ص۲۱۸.
