441
الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

این جاست که آسایش، آرامش و راحتیِ زندگی تأمین می‏گردد. به همین جهت، در روایاتْ تصریح شده که راحتی زندگی، در قناعت است۱ و انسان قانع، از آسایش روانی برخوردار است.۲ در حقیقت، کسی که به آنچه برای او بس است، بسنده کند، به سوی راحتی و آسایش، شتاب کرده۳ و آن را به چنگ آورده است۴ و در نتیجه، زندگی، مایه چشم‏روشنی او می‏گردد.۵ پس زیبایی زندگی۶ و لذّت آن در «قناعت» است.۷

شش. تصحیح الگوی مصرف

تأمین روزی، نیمی از ماجراست؛ نیمه دیگر آن، چگونگی استفاده انسان از روزی است. در بحث پیش، حوزه درآمد و الگوی مناسب آن را بیان کردیم؛ امّا این، برای خوش‏بختی و احساس لذّت از زندگی، کافی نیست. پس از درآمد و تأمین روزی، نوبت به مصرف می‏رسد. الگوی مصرف می‏تواند نقش مهمی در رضامندی یا نارضایتی داشته باشد. در ادامه به این موضوع، به صورت کلّی می‏پردازیم.

روش غلط: سوء تدبیر

از موانع رضامندی، بدمصرف کردن است که در ادبیات دین، از آن با عنوان «سوء تدبیر» یاد می‏شود. رضامندی، به فراوانی درآمد و انباشت ثروت نیست. مال و امکانات وقتی می‏توانند رضایت‏بخش باشند که به درستی مصرف شوند و نیازها را بر طرف سازند. کسانی که دچار سوء تدبیرند و از هنر درست مصرف کردنْ برخوردار نیستند، زندگی رضایت‏بخشی نخواهند داشت، هر چند مال فراوانی به دست آورده باشند. کسی که این مهارت را نداشته

1.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: القَناعَةُ راحَةٌ (أعلام الدین، ص‏۳۴۱).

2.. امام علی علیه السلام: المُستَریحُ مِن النّاسِ القانِعُ (غرر الحکم، ح‏۹۰۷۲).

3.. امام علی علیه السلام: مَنِ اقتَصَرَ عَلی الکفافِ تَعَجَّلَ الراحَةُ (همان، ح‏۹۲۳۳؛ عیون الحکم و المواعظ، ص‏۴۵۸).

4.. امام علی علیه السلام: مَنِ اقتَصَرَ عَلی بُلغَةِ الکفافِ فَقَدِ انتَظَمَ الرّاحَةَ (الکافی، ج‏۸، ص‏۱۹، ح‏۴؛ کتاب من لا یحضره الفقیه، ج‏۴، ص‏۳۸۵، ح۵۸۳۴).

5.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: مَن رَضِیَ بِما رَزَقَهُ اللّهُ قَرَّت عَینُهُ (الأمالی، طوسی، ص‏۲۲۵، ح‏۳۹۳).

6.. امام علی علیه السلام: جَمالُ العَیشِ القَناعَةُ (غرر الحکم، ح‏۸۹۹۰؛ عیون الحکم و المواعظ، ص‏۲۲۲).

7.. امام علی علیه السلام: القَناعَةُ لَذَّةُ العَیشِ (تاریخ الیعقوبی، ج‏۲، ص‏۳۲۱).
نیز می‌فرماید: أطیَبُ العَیشِ القَناعَةُ (غرر الحکم، ح۸۹۸۲؛ عیون الحکم و المواعظ، ص‏۱۱۳).


الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
440

کاری که از قناعت برمی‏آید، از مال برنمی‏آید؛ زیرا ـ‏ همان گونه که گذشت ـ‏ آنچه مهم است، بر طرف کردن احساس فقر است و این به وسیله قناعت به دست می‏آید، نه مال. این یک قانون است که بی‏نیازی، در قناعت است.۱ بنا بر این، اگر کسی به دنبال بی‏نیازی است باید آن را در قناعت بجوید،۲ نه در فراوانی مال. اگر کسی به قناعت دست یابد، به غنا دست یافته است.۳ به همین جهت، شخص قانع، اوّلاً از مردم بی‏نیاز است۴ و به بی‏نیازی واقعی دست می‏یابد.۵ از این رو، اگر کسی به حالت بسندگی درونی برسد، کمترین برخورداری بیرونی از دنیا او را کافی است، و اگر کسی از این حالت محروم باشد، هیچ چیز در دنیا برای او کافی نیست. این، یکی از مسائل مهم در این بحث است. بر اساس روایات اسلامی، هر کس به آنچه از دنیا که کفایتش می‏کند، راضی شود، کم‏ترین بهره دنیا برای او بس است؛ و آن کس که به آنچه از دنیا که کفایتش می‏کند، راضی نشود، هیچ چیزِ دنیا وی را کفایت نمی‏کند.۶

ثانیاً شخص قانع، سبک‏بار زندگی خواهد کرد.۷

ثالثاً شخص قانع، هرگز نسبت به آنچه ندارد، اندوهگین نمی‏شود.۸

1.. امام علی علیه السلام: طَلَبتُ الغِنی فَما وَجَدتُ إلّا بِالقَناعَةِ؛ عَلَیکم بِالقَناعَةِ تَستَغنوا (جامع الأخبار، ص۳۴۱، ح۹۵۰؛ بحار الأنوار، ج۶۹، ص۳۹۹، ح۹۱).

2.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: کن قَنِعا تَکن مِن أغنَى النّاسِ (تاریخ دمشق، ج۶۷، ص۳۳۶). نیز، ر.ک: غرر الحکم، ح۴۰۵۷؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۱۳۴ ح۳۰۳۷.

3.. امام علی علیه السلام: إنَّکم إن قَنِعتُم حُزتُمُ الغَناءَ، وخَفَّت عَلَیکم مُؤَنُ الدُّنیا (غرر الحکم، ح۳۸۴۷؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۱۷۵، ح۳۶۳۳).

4.. امام علی علیه السلام: مَن قَنَعَ بِرِزقِ اللّهِ استَغنَی عَنِ الخَلقِ (غرر الحکم، ح‏۹۰۵۷)؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۴۴۹.

5.. امام علی علیه السلام: اَرضَ مِنَ الرِّزقِ بِما قُسِمَ لَکَ تَعِش غَنِیّاً (غرر الحکم، ح‏۹۲۱۸). نیز، ر.ک: عیون الحکم و المواعظ، ص‏۷۵.

6.. امام علی علیه السلام: مَن رَضِیَ مِن الدُّنیا بِما یُجزیهِ، کانَ أیسَرُ ما فِیها یَکفیهِ. ومَن لَم یَرضَ مِنَ الدُّنیا بِما یُجزیهِ لَم یَکُن فیها شَی‏ءٌ یَکفِیهِ (الکافی، ج‏۲، ص‏۱۴۰، ح‏۱۱؛ کتاب من لا یحضره الفقیه، ج‏۴، ص‏۴۱۸، ح‏۵۹۱۰).

7.. امام صادق علیه السلام: مکتوب فی التوراة: ابن آدم... مَن رَضِیَ بِالیَسیرِ مِنَ الحَلالِ خَفَّت مَؤُنَتُهُ (الکافی، ص‏۱۳۸، ح‏۴؛ تحف العقول، ص‏۳۷۷).

8.. امام علی علیه السلام: مَن رَضِیَ بِرِزقِ اللّهِ لَم یَحزَن علی ما فاتَه (نهج البلاغة، حکمت ۳۴۹).

  • نام منبع :
    الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    سوم
تعداد بازدید : 63936
صفحه از 839
پرینت  ارسال به