433
الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

تقدیر» شکل می‏گیرد ـ‏، موجب تحقّق نیافتن روزیِ کافی و برآورده نشدن نیازهای انسان می‏شود و در نتیجه به نارضایتی می‏انجامد.

باور صحیح: تفکّر «تقدیر ـ‏ تلاش»

هر چند گفته شد که خداوند متعال، روزی‏رسان است و باید به او توکّل کرد، با این حال،‏ این به معنای کنار گذاشتن کار و تلاش نیست. تفکّر صحیح در این زمینه، باور «تقدیر ـ‏ تلاش» است. به همین جهت، دین، تأکید زیادی بر کار و تلاش داشته و افراد را از توکّل منهای کار، بر حذر داشته است.۱

روزی پیامبرصلی الله علیه و آله گروهی از کشاورزان را دید که از کار دست کشیده‏اند. به آنان فرمود: «شما [از] چه [گروهی‏] هستید؟». گفتند: «ما اهل توکّل هستیم». پیامبرصلی الله علیه و آله به آنان فرمود: «نه، بلکه شما سربار دیگران هستید».۲

انس بن مالک می‏گوید: روزی کسی از پیامبرصلی الله علیه و آله پرسید: شترم را ببندم و توکّل کنم، یا رها کنم و توکّل کنم؟ پیامبرصلی الله علیه و آله فرمود: «ببند و توکّل کن».۳ باید با توکّل، زانوی شتر را بست.۴ همچنین در زمان پیامبرصلی الله علیه و آله هنگامی که آیه شریف (وَ مَن یتَّقِ اللَّهَ یجْعَل لَّهُ‏و مَخْرَجًا * وَ یرْزُقْهُ مِنْ حَیثُ لَا یحْتَسِبُ)۵ نازل شد، گروهی درها را به روی خود بستند و رو به عبادت آوردند و گفتند: دیگر روزی ما تأمین شد! وقتی این خبر به گوش پیامبرصلی الله علیه و آله رسید، آنان را خواست و به آنان فرمود: «چه چیزی شما را به این کار واداشت؟». گفتند: ای پیامبر خدا! خدا روزیِ ما را به عهده گرفت و ما هم، رو به عبادت آوردیم!». پیامبر صلی الله علیه و آله به آنان فرمود:

1.. امام علی علیه السلام: اِحذَر کلَّ الحَذَرِ أن یخدَعَک الشَّیطانُ فَیمَثِّلَ لَک التَّوانِی فی صورَة التَّوَکّلِ ویورِثَک الهُوَینی‏ بِالإِحالَة عَلَی القَدَرِ، فَإِنَّ اللّه أمَرَ باِلتَّوَکّلِ عِندَ انقِطاعِ الحِیلِ وبِالتَّسلیمِ لِلقَضاءِ بَعدَ الإعذارِ (شرح نهج البلاغة، ابن ابی الحدید، ج‏۲۰، ص‏۳۰۶، ح‏۵۰۴).

2.. رَأی رسولُ اللّهِ‏ صلی الله علیه و آله قَوماً لا یَزرَعونَ. قال: «ما أنتُم؟». قالوا: نَحنُ المُتَوَکَّلونَ. قال: «لا بَل أنتُم المُتَّکِلونَ» (مستدرک الوسائل، ج‏۱۱، ص‏۲۱۷، ح۱۲۷۸۹).

3.. أنس بن مالک: قال رجلٌ: یا رَسولَ اللّهِ! أعقِلُها وأَتَوَکَّلَ أو أطلِقها وأَتَوَکَّل؟ قال: «إعقِلها وَتَوَکَّل» (سنن الترمذی، ج‏۴، ص‏۷۷، ح‏۲۶۳۶). نیز،‏ ر.ک: شرح نهج البلاغة، ابن ابی الحدید، ج‏۱۱، ص‏۲۰۱؛ مشکاة الأنوار، ص‏۳۱۹.

4.. امام صادق علیه السلام نیز می‏فرماید: اِعقِل راحِلَتَک وتَوَکّل (الأمالی، طوسی، ص‏۱۹۳؛ الأمالی، مفید، ص۱۷۲).

5.. سورۀ طلاق، آیۀ ۲ و ۳.


الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
432

۰.​هر گاه خواستی به دکانت بروی، اوّل به مسجد برو و دو یا چهار رکعت نماز بخوان. سپس بگو: «به چاره خدا و قوّت او صبح کردم، نه به چاره و توان خودم؛ بلکه به چاره و توان تو صبح کردم ای پروردگار من! خداوندا! من بنده تو هستم، همان گونه که فرمان داده‏ای از فضل تو درخواست می‏کنم. پس برای من آن را آسان گردان در حالی که در عافیت تو زندگیِ راحتی داشته باشم.

چهار. کسی خدمت امام صادق علیه السلام رسید و از این که پیش از این، وضع خوبی داشته، ولی اکنون در تجارت دچار مشکل شده و زندگی بر وی تنگ شده شکایت کرد. امام علیه السلام به وی فرمودد: «به حرم پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله برو و بین مقام و منبر دو رکعت نماز بخوان و صد مرتبه این دعا را بخوان:

۰.اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِقُوَّتِکَ وَ قُدْرَتِکَ، وَ بِعِزَّتِکَ وَ مَا أَحَاطَ بِهِ عِلْمُکَ أَنْ تُیَسِّرَ لِی مِنَ التِّجَارَةِ أَوْسَعَهَا رِزْقاً، وَ أَعَمَّهَا فَضْلًا، وَ خَیْرَهَا عَاقِبَةً.

۰.خداوندا! من درخواست می‏کنم از تو به نیرومندی و توانایی‏ات، و به عزّتت و آنچه دانش تو بر آن احاطه دارد که برای من تجارتی را فراهم سازی که وسیع‏ترین رزق و عام‏ترین فضل و بهترین عاقبت را داشته باشد.

وی می‏گوید این کار را انجام دادم و چیزی نگذشت که خداوند، مرا روزی داد. ۱

چهار. تأمین کردن روزی

گفتیم که روزی یعنی همان چیزهایی که نیازهای ما را برآورده می‏سازند و باید آن را از خداوند جُست. از مسائل مربوط به این موضوع، آن است که انسان در تأمین آن چه نقشی دارد؟ آیا باید برای آن تلاش کند یا باید آن را به خدا واگذار نماید؟ بدیهی است که اتخاذ یک منطق درست در این موضوع، تا چه اندازه در رضامندی یا نارضایتی انسان، مؤثّر خواهد بود. از این رو، این موضوع را در ادامه، بررسی خواهیم کرد.

باور غلط: توهّم «کفایت تقدیر»

پیش‏تر گذشت که همه امور عالم، به دست خداوندِ روزی‏رسان است. برخی با تکیه بر این امر، تلاش برای کسب روزی را نادرست می‏دانند! این امر ـ‏ که بر اساس باور «کفایت

1.. همان، ج۳، ص۴۷۳، ح۱.

  • نام منبع :
    الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    سوم
تعداد بازدید : 64054
صفحه از 839
پرینت  ارسال به