429
الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

روش غلط: استغنا از غیر خدا

برخی در تشخیص منبع بی‏نیازی، دچار اشتباه می‏شوند و سراغ غیر خدا می‏روند و چیزهایی مانند پول و عوامل مادی دیگر را منبع بی‏نیازی خود می‏دانند. این در حالی است که تنها منبع بی‏نیازی، خداوند متعال است. لذا کسی که از خدا احساس بی‏نیازی کند، غنی نیست و کسی که به خدا احساس نیاز کند، فقیر نیست.۱ همین اشتباه، موجب ناکامی، و در نهایت، نارضایتی می‏شود.

روش صحیح: استغنا به خدا

خِرد می‏گوید که بی‏نیازی را باید از کسی که غنی است، کسب کرد. پیش‏تر گذشت که بی‌نیازِ مطلق، خداوند است. این، واقعیتی در جهان هستی است. بنا بر این، در بی‏نیازی‌طلبی باید هماهنگی با این واقعیت را مورد توجّه قرار داد. بر این اساس باید بی‏نیازی را از خدا خواست.

در قرآن کریم، تصریح شده که انسان، به خداوند نیازمند است،۲ به همین جهت، خود خداوند متعال تصریح می‏کند که همه فقیرند، جز کسانی که من آنان را غنی کرده باشم.۳ اگر تو مرا بپذیری، قلبت را از احساس بی‏نیازی پُر می‏کنم و احساس نیازمندی را از برابر دو چشم تو برمی‏گیرم و امورت را کفایت می‏کنم تا هر روز را با بی‏نیازی صبح کنی و اگر از من روی برگردانی، احساس بی‏نیازی را از قلب تو برمی‏گیرم و احساس فقر و نیازمندی را در برابر دیدگانت قرار می‏دهم و امورت را نابه‏سامان می‏کنم، به گونه‏ای که هر روز را با فقر صبح کنی!۴ کسی که از خدا بی‏نیازی طلب کند، همانند او خواهد شد و کسی که به دیگران

1.. مجلسی فی صحیفة إدریس النبی علیه السلام: لا غِنىَ لِمَن استَغنىَ عَنّی، ولا فَقرَ بِمَن افتَقَرَ إلَیَّ (بحار الأنوار، ج۹۵، ص۴۶۲).

2.(یأَیهَا النَّاسُ أَنتُمُ الْفُقَرَآءُ إِلَی اللّهِ وَ اللّهُ هُوَ الْغَنِی الْحَمِیدُ) (سورۀ فاطر، آیۀ۵).
(وَاللّهُ الْغَنِی وَ أَنتُمُ الْفُقَرَآءُ) (سورۀ محمّد، آیۀ ۳۸).

3.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: قال اللّه ـ جلّ جلاله ـ : عِبادِی! کُلُّکُم ضالٌّ إلّا مَن هَدَیتَهُ، وکُلُّکُم فَقیرٌ إلّا مَن أغنَیتُهُ، وکُلُّکُم مُذنِبٌ إلّا مَن عَصَمتُهُ (کتاب من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۳۹۷، ح۵۸۴۸).

4.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: یَقولُ اللّهُ عزّ و جلّ: ابن آدَمَ، إن تُقبِل قِبَلی أملَأُ قَلبَکَ غِنىً وأنزَعُ الفَقرَ مِن بَینِ عَینَیکَ وأکُفُّ عَلَیکَ صَنعَتَکَ فَلا تُصبِحُ إلّا غَنیاً، وإن أدبَرتَ أو وَلَّیتَ عَنّی نَزَعتُ الغِنى مِن قَلبِکَ وجَعَلتُ الفَقرَ بَینَ عَینَیکَ وأفسَدتُ عَلَیکَ صَنعَتَکَ فَلا تُصبِحُ إلّا فَقیراً (الفردوس، ج۵ ص۲۳۴ ح۸۰۵۰).


الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
428

پیامبرصلی الله علیه و آله به دو تن از فرزندان خالد می‏فرماید:

۰.لا تَأیسا مِنَ الرِّزقِ ما تَهَزهَزَت رُؤوسُکما، فَإنَّ الإِنسانَ تَلِدُهُ اُمُّهُ أحمَرَ لَیسَ عَلَیهِ قِشرَةٌ، ثُمَّ یرزُقُهُ اللَّهُ عزّ و جلّ.۱

۰.تا وقتی سر شما حرکت می‏کند، از روزی، ناامید نباشید؛ چه این‏که انسان را مادرش سرخ و بدون پوست می‏آفریند، سپس خداوند عزّ و جلّ، او را روزی می‏دهد.

این، واقعیت نظام روزی است. اگر به این واقعیتْ باور داشته باشیم، راحت زندگی می‏کنیم. اگر بدانیم که روزیِ ما تعیین شده است و هیچ کس نمی‏تواند از آن بکاهد و هیچ قدرتی نمی‏تواند مانع آن شود، آن گاه احساس راحتی می‏کنیم و می‏توانیم از زندگی خود لذّت ببریم.۲ اَبان بن حمران می‏گوید: روزی کسی نزد امام صادق‏علیه السلام آمد و گفت: موعظه‏ای به من بیاموز. امامعلیه السلام به وی فرمود:

۰.إن کانَ اللَّهُ تَبارَک وتَعالی‏ قَد تَکفَّلَ بِالرِّزقِ فَاهتِمامُک لِماذا؟!۳

۰.اگر خداوند تبارک و تعالی متکفّل روزی شده، پس اندوه تو برای چیست؟!

بنا بر این، یکی از ابعاد این بسته، باور به روزی‏رسانی خداوند متعال است. این، یکی از مصادیق همان چیزی است که پیش‏تر از آن به عنوان اِسناد۴ و همچنین توکل۵ یاد کردیم.

سه. اصلاح منبع استغنا

انسان، موجودی نیازمند و خواهان بی‏نیازی است که اگر به آن برسد، به احساس خوشایند رضامندی دست خواهد یافت. به همین جهت، مسئله‏ای که رخ می‏نماید، «بی‏نیازی‌طلبی» است. بی‏نیازی، یک منبع نیاز دارد. از پرسش‏های اساسی، این است که منبع غنا چیست و بی‏نیازی را باید از کجا تأمین کرد؟

1.. مسند ابن حنبل، ج۳، ص‏۴۶۹؛ سنن ابن ماجة، ج‏۲، ص‏۱۳۹۴، ح‏۴۱۶۵؛ تنبیه الخواطر، ج۱، ص‏۱۶۸.

2.. امام علی علیه السلام: مَن وَثِقَ بِأَنَّ ما قَدَّرَ اللَّهُ لَهُ لَن یفوتَهُ استَراحَ قَلبُهُ (غرر الحکم، ح‏۱۸۴۹؛ عیون الحکم و المواعظ، ص‏۴۳۸).

3.. کتاب من لا یحضره الفقیه، ج‏۴، ص‏۳۹۲، ح‏۵۸۳۶؛ الأمالی، صدوق، ص‏۷، ح‏۵.

4.. ر.ک: ص۴۰۰، اصلاح اِسناد.

5.. ر.ک: ص۳۷۴، تنظیم تکیه‏گاه.

  • نام منبع :
    الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    سوم
تعداد بازدید : 64003
صفحه از 839
پرینت  ارسال به