دنیا را باید گذرگاه آخرت دانست، نه خانه زندگی و قرارگاه حیات.۱ اگر به این واقعیتْ واقف شویم و آن را باور کنیم، کاستیها و سختیهای آن را تحمّل خواهیم کرد؛ چون موقّت و غیر اصیل است. آنچه تحمّلناپذیر است، کاستیهای سرای جاوید و اصیل است.
پس برای اینکه راحت زندگی کنیم، بهتر است خود را در دنیا این گونه فرض کنیم: ۱. همانند میهمان؛۲ ۲. غریب و رهگذر؛۳ ۳. همچون خواب خوش؛۴ ۴. همانند پُلی بر
1.. امام علی علیه السلام: اُوصیکم عِبادَ اللّهِ بِتَقوَى اللّهِ، واُحَذِّرُکمُ الدُّنیا؛ فَإِنَّها دارُ شُخوصٍ، ومَحَلَّة تَنغیصٍ، ساکنُها ظاعِنٌ، وقاطِنُها بائِنٌ (نهج البلاغة، خطبۀ ۱۹۶؛ بحار الأنوار، ج۷۳، ص۱۳۳، ح۱۳۷).
امام علی علیه السلام: إنَّ الدُّنیا دارُ شُخوصٍ ومَحَلَّة تَنغیصٍ، ساکنُها ظاعِنٌ، وقاطِنُها بائِنٌ، وبَرقُها خالِبٌ، ونُطقُها کاذِبٌ، وأموالُها مَحروبَة، وأعلاقُها مَسلوبَة. ألا وهِی المُتَصَدِّیة العَتونُ، وَالجامِحَة الحَرونُ، وَالمانِیة الخَؤونُ (غرر الحکم، ح۳۶۷۲؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۱۴۶، ح۳۲۴۱ و ص ۵۵۶، ح۱۰۲۴۳).
امام علی علیه السلام: الدُّنیا دارُ مَمَرٍّ لا دارُ مَقَرٍّ، وَالنّاسُ فیها رَجُلانِ: رَجُلٌ باعَ فیها نَفسَهُ فَأَوبَقَها، ورَجُلٌ اِبتاعَ نَفسَهُ فَأَعتَقَها (نهج البلاغة، حکمت ۱۳۳). نیز، ر.ک: نزهة الناظر، ص۶۷، ح۵۸؛ تنبیه الخواطر، ج۱، ص۷۵.
2.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: کونوا فِی الدُّنیا أضیافاً... تَبنونَ ما لا تَسکنونَ، وتَجمَعونَ ما لا تَأکلونَ، وتَأمُلونَ ما لا تُدرِکونَ (کنز الفوائد، ج۱، ص۳۴۴؛ أعلام الدین، ص۱۴۶ و ۳۶۵؛ إرشاد القلوب، ص۹۴).
ایشان در کلام دیگری میفرماید: إنَّ النّاسَ فِی الدُّنیا ضَیفٌ، وما فی أیدیهم عارِیةٌ، وإنَّ الضَّیفَ راحِلٌ وإنَّ العارِیةَ مَردودَةٌ (أعلام الدین، ص۲۳؛ ارشاد القلوب، ص۳۴۴؛ بحار الأنوار، ج۷۷، ص۱۸۷، ح۱۰).
3.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: کن فِی الدُّنیا کأَنَّک غَریبٌ أو عابِرُ سَبیلٍ، وعُدَّ نَفسَک فی أهلِ القُبورِ (سنن الترمذی، ج۲، ص۳۸۸؛ صحیح البخاری، ج۵، ص۲۳۵۸، ح۶۰۵۳؛ الأمالی، طوسی، ص۳۸۱، ح۸۱۹؛ مشکاة الأنوار، ص۳۰۴؛ تنبیه الخواطر، ج۲، ص۵۲).
4.. امام صادق علیه السلام به جابر میفرماید: اِجعَلِ الدُّنیا مالاً أصَبتَهُ فی مَنامِک ثُمَّ انتَبَهتَ ولَیسَ مَعَک مِنهُ شَیءٌ. هَل هُوَ إلّا ثَوبٌ تَلبَسُهُ فَتُبلِیهُ، أو طَعامٌ یعودُ بَعدُ إلی ما تَعلَمُ؟! فَالعَجَبُ لِقَومٍ حُبِسَ أوَّلُهُم عَن آخِرِهِم، ثُمَّ نودِی فیهِم بِالرَّحیلِ وهُم فی غَفلَةٍ یلعَبونَ (تنبیه الخواطر، ج۲، ص۳۰).
امام صادق علیه السلام: أنزِلِ الدُّنیا کمَنزِلٍ نَزَلتَهُ فَارتَحَلتَ عَنهُ، أو کمالٍ أصَبتَهُ فی مَنامِک فَاستَیقَظتَ ولَیسَ فی یدِک شَیءٌ مِنهُ. فَکم مِن حَریصٍ عَلی أمرٍ قَد شَقِی بِهِ حینَ أتاهُ، وکم مِن تارِک لِأَمرٍ قَد سَعِدَ بِهِ حینَ أتاهُ (تحف العقول، ص۳۷۷).
امام صادق علیه السلام: أنزِلِ الدُّنیا کمَنزِلٍ نَزَلتَهُ فَارتَحَلتَ عَنهُ، أو کمالٍ أصَبتَهُ فی مَنامِک فَاستَیقَظتَ ولَیسَ فی یدِک شَیءٌ مِنهُ. فَکم مِن حَریصٍ عَلی أمرٍ قَد شَقِی بِهِ حینَ أتاهُ، وکم مِن تارِک لِأَمرٍ قَد سَعِدَ بِهِ حینَ أتاهُ (تحف العقول، ص۳۷۷).
امام باقر علیه السلام نیز به جابر میفرماید: أنزِلِ الدُّنیا کمَنزِلٍ نَزَلتَهُ ثُمَّ ارتَحَلتَ عَنهُ، أو کمالٍ وَجَدتَهُ فی مَنامِک فَاستَیقَظتَ ولَیسَ مَعَک مِنهُ شَیءٌ، إنّی إنَّما ضَرَبتُ لَک هذا مَثَلاً لِأَنَّها عِندَ أهلِ اللُّبِّ وَالعِلمِ بِاللَّهِ کفَیءِ الظَّلالِ ←→ (الکافی، ج۲، ص۱۳۳، ح۱۶؛ تنبیه الخواطر، ج۲، ص۱۹۴). نیز، ر.ک: الأمالی، طوسی، ص۲۹۶، ح۵۸۲.
