407
الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

بیشتر نیازمند می‏گردد؛ چون وی در حفظ اموال خود به مردم نیازمند می‏شود و به هر ابزاری از ابزار دنیا نیازمند می‏گردد. پس در ثروت دنیا راحتی و آسایش نیست؛ ولی شیطان، آدمیزاد را چنین وسوسه می‏کند که آسایش او در جمع‏آوری این مال است و بدین طریق، او را به رنج بیشتر در دنیا سوق می‏دهد و در آخرت، حساب خداوند به زیان اوست».۱

امام صادق‏علیه السلام نیز همین اصل را به اصحاب خود آموزش می‏دهد تا زندگی بهتری داشته باشند. روزی امامعلیه السلام خطاب به اصحاب خود فرمود: «لاَتتَمَنَّوُا المُستَحِیلَ؛ چیزهای محال را آرزو نکنید». اصحاب با تعجب پرسیدند: چه کسی محال را آرزو می‏کند؟ امامعلیه السلام با صراحت فرمود: «أنتُم، اَلَستُم تَمَنَّونَ الراحَةَ فِی الدُّنیا؟ شما، آیا آرزوی آسودگی [مطلق‏] در دنیا ندارید؟». اصحاب گفتند: آری. آن گاه امام صادقعلیه السلام فرمود: «الرّاحَةُ لِلمُؤمِنِ فِی الدُّنیا مُستَحیلَةٌ؛ آسودگی [مطلق‏] در دنیا برای مؤمن محال است».۲

از این رو، سعی در تغییر واقعیت‏ها و تطبیق آنها با انتظار خود، آب در هاون کوبیدن و تلاشی بیهوده است که نتیجه‏ای جز افزایش درد و رنج و گسترش نارضایتی ندارد.

منطق صحیح: «هماهنگ‏سازی انتظارات با واقعیت‏ها»

از آنچه گذشت چنین به دست می‏آید که راه درست، تغییر انتظارات و تنظیم آنها با واقعیت‏هاست. قوانین زندگی، تغییر ناپذیرند. انسان باید انتظارات خود را با شرایط دنیایی که در آن زندگی می‏کند، تطبیق دهد تا راحت زندگی نماید. این یعنی هماهنگ‏سازی انتظارات با واقعیت‏ها. وقتی انسان، انتظار خود را با واقعیت‏ها هماهنگ کرد، انتظارات او واقع‏گرایانه خواهد شد و در نتیجه، موجب احساس ناکامی نمی‏گردد و بدین سان،

1.. اتَّقِ اللَّهَ وأَجمِل فی الطَّلَبِ ولا تَطلُب ما لَم یُخلَق، فَإنَّ مَن طَلَبَ ما لَم یُخلَقُ تَقَطَّعَت نَفسُهُ حَسراتٍ ولَم یَنَل ما طَلَبَ وَکَیفَ یَنالُ ما لَم یُخلَق.... مَن طَلَبَ الغِنَی والأموالَ والسَّعَةَ فی الدُّنیا، فَإنّما یَطلُبُ ذَلِکَ لِلرّاحَةِ، والرّاحَةُ لَم تُخلَق فِی الدُّنیا ولا لِأهل الدُّنیا إنَّما خُلِقَت الراحَةُ فِی الجَنّة ولِأهلِ الجَنّةِ والتَّعَبُ والنَّصَبُ خُلِقاً فِی الدُّنیا ولِاَهلِ الدُّنیا. وما أُعطِیَ أحَدٌ مِنها جَفنَةً الا اُعطِیَ مِن الحِرصِ مثِلَیها وَمَن اَصابَ مِن الدُّنیا اَکثَرَ کانَ فِیها اَشَّدَّ فَقراً لِأنَّهُ یَفتَقِرُ إلَی النّاسِ فی حِفظِ أموالِهِ، ویَفتَقِرُ إلَی کُلِّ آلَةٍ مِن آلاتِ الدُّنیا فَلَیسَ فِی غِنَی الدُّنیا راحَةٌ ولکِنَّ الشَّیطانَ یُوَسوِسُ إلَی ابنَ آدَمَ أنَّ لَهُ فِی جَمعِ ذلِکَ المالِ راحَةً وإنَّما یَسوقُهُ إلَی التَّعَبِ فی الدُّنیا والحِسابِ عَلیهِ فی الآخِرَةِ (الخصال، ص۶۴، ح۹۵؛ بحار الأنوار، ج۷۳، ص۹۲، ح۶۹).

2.. بحار الأنوار، ج۷۸، ص۱۹۵، ح۵۲.


الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
406

۰.​

۰.إن اللّه عزّ و جلّ یقول:... وَضَعتُ الرّاحَةَ فی الجَنّةِ والناسُ یَطلُبونَها فِی الدُّنیا فلا یَجدونَها.۱

۰.همانا خداوند عزّ و جلّ می‏فرماید:... من آسایش را در بهشت قرار دادم و مردم، آن را در دنیا می‏جویند و از این‏رو آن را نمی‏یابند.

یافتن آنچه وجود ندارد، به ناکامی منجر می‏شود و احساس ناکامی، افسردگی و نارضایتی به دنبال دارد.۲

انسان، خواهان راحتی و آسایش است. لذا از دنیا انتظار راحتی و خوشی دارد، حال آن‏که چنین چیزی در دنیا وجود ندارد و همین خواسته، مایه ناراحتی و نارضایتی را فراهم می‏کند! زُهْری نقل می‏کند که روزی امام زین العابدینعلیه السلام به یکی از کسانی که در مجلس ایشان حاضر بود، رو کرد و فرمود: «تقوای الهی داشته باش و اندک طلب کن و آنچه را آفریده نشده، طلب نکن؛ زیرا کسی که آنچه را آفریده نشده طلب کند، جان او از حسرتْ به شماره می‏افتد و به خواسته خود نمی‏رسد». امام زین العابدینعلیه السلام در ادامه برای تعلیل ناکامی می‏فرماید: «و چگونه به دست می‏آید آنچه آفریده نشده است؟!» در این قسمت، ایشان به اصل «دست نایافتنی بودن آنچه خلق نشده است»، اشاره می‏کند. این اصل، خیلی روشن و بدیهی است و به نظر می‏رسد که چنین انتظاری نخواهد داشت. لذا بیان آن برای مخاطب امام، تعجّب‌برانگیز است و به همین جهت سؤال می‏کند که: «چگونه کسی آنچه را آفریده نشده طلب می‏کند؟». امامعلیه السلام در پاسخ وی می‏فرماید: «کسی که غنا و مال و توسعه زندگی دنیوی را طلب می‏کند، در حقیقت، این را برای راحتی می‏خواهد و حال آن که راحتی، در دنیا و برای اهل دنیا خلق نشده است. همانا راحتی، در بهشت و برای اهل بهشت آفریده شده و رنج و تلاش، در دنیا و برای اهل دنیا آفریده شده‏اند».

در ادامه، امام زین العابدینعلیه السلام در تبیین این‏که چرا حتّی مال و ثروت، موجب آسایش بشر نمی‏شود، بیان روشنی دارد که بدون هیچ توضیحی گویاست: «و هیچ کس اندکی از آن را به دست نیاورد، مگر آن‏که دو برابر آن حریص شد. و کسی که از دنیا بیشتر به دست آورد،

1.. عوالی اللآلی، ج۴، ص۶۱، ح۱۱.

2.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: مَن طَلَبَ ما لَم یُخلَقُ، أتعَبَ نَفسَهُ ولَم یُرزَق. قیل: یا رسول اللَّه! وَمَا الَّذی لَم یُخلَق؟ قال: الرّاحَةُ فی الدُّنیا (جامع الأخبار، ص۵۱۷، ح۱۴۶۴).

  • نام منبع :
    الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    سوم
تعداد بازدید : 64001
صفحه از 839
پرینت  ارسال به