387
الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

موجب بی‏تابی و حسرت شدید می‏شود. انسان، وقتی رشته دل خود را به دنیا گره زد، با نوسان‏های دنیا به شدّت دچار نوسان روحی و روانی می‏گردد؛ بدین معنا که رویکرد دنیا او را بالا می‏بَرَد و به شدّت خرسند و سرمست می‏سازد، و رویگَرد آن نیز به شدتْ او را بر زمین می‏زند و ناامید و افسرده می‏سازد.

امام کاظمعلیه السلام در لا به لای سفارش‏هایی که به هشام بن حکم دارد، می‏فرماید: روزی مسیحعلیه السلام به حواریان خود فرمود: کسی در هنگام بلا بی‏تاب‏ترین است که علاقه‏مندترین فرد به دنیا باشد.۱ همچنین امام علیعلیه السلام و امام صادقعلیه السلام نیز می‏فرمایند: کسی که همه همّ و غمش دنیا باشد و دل در آن بسته باشد، هنگام جدا شدن از آن، به شدّت دچار حسرت می‏گردد.۲

دل‏بستگی به دنیا، انسان را دچار اشتهای سیری‏ناپذیری می‏گرداند که با هیچ مقدار از دنیا سیراب نمی‏شود و به نهایت آرزوهای خود نمی‏رسد. لذا پیوسته احساس فقر و نیازمندی می‌کند و در پی آن، دچار پریشانی و آشفتگی خاطر و اشتغال فکری و روانی خواهد شد.۳ به همین جهت، هر چند از نعمت‏های دنیا برخوردار باشد، امّا باز دچار حزن و اندوه خواهد بود.۴ در نتیجه، فقط رنج و درد و خستگی خود را افزایش داده است.۵

1.. یا هِشامُ، إنَّ المَسیحَ علیه السلام قالَ لِلحَوارِیینَ:... إنَّ أجزَعَکُم عِندَ البَلاءِ لأَشَدُّکُم حُبّاً لِلدُّنیا، وإنَّ أصبَرَکُم عَلَی البَلاءِ لأَزهَدُکُم فِی الدُّنیا (تحف العقول، ص۳۹۲ ـ ۳۹۳؛ البدایة والنهایة، ج۹، ص۳۰۰؛ الدر المنثور، ج۲، ص۲۰۵).

2.. مَن کانَتِ الدُّنیا هِمَّتَهُ، اشتَدَّت حَسرَتُهُ عِندَ فِراقِها (کتاب من لا یحضره الفقیه، ج۴ ص۳۸۲ ح۵۸۳۳؛ معانی الأخبار، ص۱۹۸ ح۴؛ الأمالی،‏ طوسی، ص۴۳۵ ح۹۷۴). نیز، ر.ک: الکافی، ج۲، ص۳۲۰، ح۱۶؛ عدّة الداعی، ص۱۰۵؛ مشکاة الأنوار، ص۴۷۳ ح۱۵۸۲.

3.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: مَن أصبَحَ وأمسی وَالدُّنیا أکبَرُ هَمِّهِ، جَعَلَ اللّهُ تَعالَی الفَقرَ بَینَ عَینَیهِ وشَتَّتَ أمرَهُ، ولَم ینَل مِنَ الدُّنیا إلّا ما قُسِمَ لَهُ (ثواب الأعمال، ص۲۰۱، ح۱).
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: مَن أصبَحَ وَالدُّنیا أکبَرُ هَمِّهِ فَلَیسَ مِنَ اللّهِ فی شَیءٍ، وألزَمَ قَلبَهُ أربَعَ خِصالٍ: هَمّاً لا ینقَطِعُ عَنهُ أبَداً، وشُغُلاً لا ینفَرِجُ مِنهُ أبَداً، وفَقراً لا یبلُغُ غِناهُ أَبَداً، وأمَلاً لا یبلُغُ مُنتَهاهُ أبَداً (دنیا و آخرت از نگاه قرآن و حدیث، ج۱، ص۴۴۲، ح۷۱۲ و ۷۱۴ ـ ۷۱۷).

4.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: الرَّغبَة فِی الدُّنیا تُکثِرُ الهَمَّ وَالحُزنَ (همان، ص۴۲۲، ح۶۸۲). نیز، ر.ک: ح۶۸۶ و ۶۸۸.

5.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: الزُّهدُ فِی الدُّنیا یریحُ البَدَنَ، وَالرَّغبَة فِی الدُّنیا تُتعِبُ البَدَنَ (همان، ص۴۲۲، ح۶۷۷).
امام علی علیه السلام: مَن زَهِدَ فِی الدُّنیا استَراحَ قَلبُهُ وبَدَنُهُ، ومَن رَغِبَ فیها تَعِبَ قَلبُهُ وبَدَنُهُ (همان، ص۴۲۲، ح۶۷۸).

الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
386

کاهش می‏یابند و رضامندی به دست می‏آید. امّا در باره دوران خوشایند تصریح شده که موجب «نفرت از غنا»۱ و «تنگنا»۲ و «هَدْم احساس غنا»۳ می‏گردد. وقتی انسان از وضعیت دارایی تنفّر پیدا کند، از سرمستی خارج می‏شود و آن حالت فراخ، بر او تنگ می‏گردد. لذا از رفتارهای منفی دورانِ خوشایند، دوری می‏کند. سرّ مطلب نیز در ویژگی هَدْم (ویران کردن) لذّت است. یاد مرگ با چنین ویژگی‏ای، هم دوران خوشایند را تعدیل می‏کند و هم دوران ناخوشایند را.

خلاصه سخن این که یاد مرگ، موجب تعدیل لذّت‏گرایی می‏شود و به همین دلیل، موجب تعدیل واکنش‏های منفی می‏گردد. از آن جا که هم مرگ جزء واقعیت‏های الهی زندگی است و هم مسائل روانیِ مربوط به آن، جزء قوانین روان‏شناختی حاکم بر انسان ـ‏ که توسط خداوند متعال تنظیم شده‏اند ـ‏، این مسئله نیز با توحید ارتباط پیدا می‏کند.

ه‍‏ ـ تنظیم رغبت

رغبت و تمایل، یکی دیگر از ابعاد وجودی انسان است که ارتباط تنگاتنگی با رضامندی در تکوین دارد. نظام رغبت انسان می‏تواند به گونه‏های مختلفی تنظیم شود. لذا الگوی حاکم بر نظام رغبت انسان می‏تواند موجب رضامندی یا نارضایتی وی گردد. باید دید چه الگویی از رغبت، موجب رضامندی و چه الگویی موجب نارضایتی می‏گردد. در ادامه به بررسی این موضوع می‏پردازیم.

الگوی غلط: رغبت به دنیا

رغبت و دل‏بستگی، نظام خاصی دارد. انسان به هر چه رغبت کند و دل ببندد، از ضدّ آن بی‏رغبت می‏شود و دل بر می‏کند. آنچه مهم است این که انسان به چه چیزی باید دل ببندد؟ اگر رشته علاقه انسان به دنیا گره بخورَد، چنان وابستگی‏ای به وجود می‏آید که از یک سو، به دست آوردن و یافتن آن، موجب شدّت خوش‏حالی می‏گردد و از سوی دیگر، فقدان آن،

1.. اِن کُنتُم فِی غِنىً بَغَّضَهُ إلیکُم.

2.. وِلا ذَکَرَه فی سَعَةٍ إلّا ضَیَّقَها.

3.. فَإن ذَکَرتُمُوهُ عِندَ الغِنى هَدَمَهُ.

  • نام منبع :
    الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    سوم
تعداد بازدید : 64640
صفحه از 839
پرینت  ارسال به