379
الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

تنها منبعی است که همه امور زندگی را «کفایت» می‏کند. به همین جهت باید به او توکّل نمود. به بیان قرآن کریم، یکی از ویژگی‏های خداوند متعال همین کفایت کنندگی است.۱ به شهادت پیامبر خداصلی الله علیه و آله اگر همه مردم به این آیه عمل می‏کردند، آنان را کفایت می‏کرد.۲ امام صادقعلیه السلام با استناد به همین آیه تصریح می‏کند که به هر کس توکّل داده شود، بسندگی داده شده است.۳ پیامبر خداصلی الله علیه و آله تصریح می‏کند:

۰.مَن قال فِی کُلِّ یَومٍ حینَ یُصبَحُ وحینَ یُمسی: «حَسبِیَ اللّهُ‏ لا إلهَ إلّا هُوَ، عَلَیه تَوَکَّلتُ وهُوَ رَبُّ العَرشِ العَظیم» سَبعَ مَرّاتٍ، کَفاهُ اللّهُ‏ تَعالی ما أهَمَّهُ مِن أمرِ الدُّنیا والآخِرَةِ.۴

۰.هر کس هر صبح و شام، هفت بار بگوید: «خدا مرا بس است، هیچ خدایی جز او نیست، بر او توکّل می‏کنم و او ارباب عرش عظیم است»، خداوند، امور مهم دنیا و آخرت او را کفایت خواهد کرد.

نمی‏شود کسی به خداوند توکّل کند، ولی راهی برای خروج از مشکلات بر وی نگشاید و امورش را سامان ندهد!۵ یکی از پندهای خداوند متعال به عیسیعلیه السلام این بوده که به من توکّل کن تا امور تو را کفایت کنم.۶ هر کس که به خدا توکّل کند، خداوند، هزینه او را کفایت می‏کند و از جایی که گمان نمی‏بَرَد، به او روزی می‏رسانَد.۷ ایشان تصریح می‏کند

1.. (وَ مَن یَتَوَکَّلْ عَلَی اللّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إنَّ اللّهَ بالِغُ أمْرِهِ) (سورۀ طلاق، آیۀ ۳).

2.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: لَو أنّ النّاسَ کلَّهُم أخَذوا بهذهِ الآیة لَکفَتهُم: (وَمَن یَتَوَکَّلْ عَلَى اللّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إنَّ اللّهَ بالِغُ أمْرِهِ) (بحار الأنوار، ج۷۷، ص۸۷، ح۳).
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: مَن یَتَوَکَّل عَلَی اللّهِ فَحَسبُهُ اللّهُ (الکافی، ج۸، ص۸۱).
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: مَن یَتَوَکَّل عَلَی اللّهِ فَحَسبُهُ اللّهُ، وَمَن یَتَوَکَّل عَلَی اللّهِ یُؤجِرهُ اللّهُ (کتاب من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۴۰۲، ح۵۸۶۸).

3.. مَن اُعطی ثلاثا لم یمنع ثلاثا...: مَن اُعطِی التَّوَکُّلَ اُعطِی الکفایةَ. ثُمّ قالَ: أ تَلَوتَ کتابَ اللّهِ عزّ و جلّ (و مَن یتَوکلْ علَی اللّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ)؟ (الکافی، ج۲، ص۶۵، ح۶).

4.. الأذکار المنتخبة، ص۸۲؛ سنن أبی داوود، ج۴، ص۳۲۱، ح۵۰۸۱؛ تفسیر القرطبی، ج۸، ص۳۰۳؛ تفسیر ابن کثیر، ج۴، ص۱۸۱؛ کنز العمّال، ج۲، ص۱۶۴، ح۳۵۸۸؛ بحار الأنوار، ج۸۷، ص۶، ح۸ و ج۸۶، ص۵۱.

5.. امام علی علیه السلام: ما کانَ اللّهُ لِیَفتَحَ بابَ التَّوَکُّلِ ولَم یَجعَل لِلمُتَوَکِّلِ مَخرَجاً؛ فَإنَّهُ سُبحانَهُ یقول: (وَمَن یَتَّقِ اللّهَ یَجعَل لَهُ مَخرَجاً ویَرزُقهُ مِن حَیثُ لا یَحتَسِبُ و مَن یَتَوکَّل عَلَی اللّهِ فَهُوَ حَسبُهُ) (إرشاد القلوب، ص۱۴۹).

6.. علی بن اسباط عنهم علیهم السلام: فیما وعظ اللّه عزّ و جلّ به عیسی علیه السلام: تَوَکَّل عَلَیَّ أکفِکَ، ولا تَوَکَّل عَلی غَیرِی فآخُذَ لَکَ (الکافی، ج۸، ص۱۳۲).

7.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: مَن تَوَکّلَ علَى اللّهِ کفاهُ مُؤنَتَهُ و رَزَقَهُ مِن حَیثُ لا یحتَسِبُ (کنز العمّال، ح۵۶۹۳).

الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
378

باور و انتخاب صحیح: «خداتکیه‏گاهی»

با توجّه به آنچه پیش‏تر در باره انتخاب تکیه‏گاه گذشت، در گام نخست باید معیارهای تکیه‏گاه مطمئن را شناخت تا در انتخاب، اشتباهی صورت نگیرد. از ویژگی‏های تکیه‏گاه مطمئن، «توانایی» است. نقطه‏ای که انسان می‏خواهد به آن اتّکا کند باید توانا باشد و قدرت کافی داشته باشد تا بتواند از فرد حمایت کند و نیازهای وی را برآورد. ویژگی دیگر، «دارایی» است. اگر نقطه اتّکا از ذخایری غنی برای تأمین نیاز برخوردار نباشد، حتّی با وجود توانایی، صلاحیت تکیه کردن را ندارد. بنا بر این، تکیه‏گاه باید دارا و برخوردار باشد.

ویژگیِ سوم، «دانایی» است. نقطه اتّکا باید آگاه باشد تا در مقام تشخیص و عمل، خردمندانه رفتار کند. اگر توانایی و دارایی وجود داشته باشد، امّا دانایی نباشد، چه بسا دارایی و توانایی به گونه‏ای اعمال شود که نتیجه‏ای جز زیان نداشته باشد. ویژگی چهارم، «پایایی» است. نقطه اتّکا باید به لحاظ زمانی، پایدار و همیشگی باشد. منبع ناپایدار به جهت احتمال فقدان، در همه زمان‏ها نمی‏تواند پاسخگو باشد. خلاصه این که برای تکیه‏گاه، دست کم، چهار ویژگی باید وجود داشته باشد تا بتوان به آن اطمینان نمود و هر چه این ویژگی‏ها بیشتر وجود داشته باشد، اطمینان بیشتری به وجود می‏آورد. نقطه ناتوان، ندار، نادان و ناپایدار، اطمینان‏بخش نخواهد بود.

پس از معیارها، نوبت به تشخیص مصداق می‏رسد. تنها مصداقی که معیارهای یادشده را در خود دارد، خداوند متعال است. در آفرینش قدرت، دانایی، دارایی و پایداری مطلق از آن خداوند متعال است. از این رو، روشن می‏گردد که تنها نقطه قابل اطمینان برای اتّکا، خداوند متعال است. به همین دلیل، یکی دیگر از صفات خداوند متعال، «وکیل» است. پیامبر خداصلی الله علیه و آله می‏فرماید:

۰.لِکُلِّ قَضاءٍ وقَدَرٍ تَوَکَّلتُ عَلَی اللّهِ.۱

۰.در هر قضا و قدری به خدا توکّل می‏کنم.

این بدان جهت است که بر اساس مبانی توحیدی، خداوند، بر همه امور وکیل است. لذا

1.. مستدرک الوسائل، ج۵، ص۳۷۹، ح۶۱۴۰.

  • نام منبع :
    الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    سوم
تعداد بازدید : 64029
صفحه از 839
پرینت  ارسال به