375
الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

قوی و آرام می‏سازد و موفّقیت زندگی را تضمین می‏کند و بدین‏سان بر رضایت از زندگی تأثیر می‏گذارد. برخی ممکن است تکیه‏گاه نامناسبی را انتخاب کنند. آنچه مهم است این که انسان به چه نقطه‏ای اتّکا کند و چه چیزی را تکیه‏گاه خود قرار دهد؟ این از پرسش‏های اساسی در این بحث است. هر تکیه‏گاهی نمی‏تواند قابل اعتماد باشد. تقریباً همه انسان‏ها برای خود تکیه‏گاهی قرار می‏دهند؛ تفاوت آنها در انتخاب تکیه‏گاه است. لذا این جاست که مسئله «انتخاب تکیه‏گاه» اهمیت می‏یابد. اشتباه در انتخاب تکیه‏گاه، موجب ناکامی و نارضایتی خواهد شد. البته برخی افراد نیز احساس بی‏پشتوانگی می‏کنند. از آن جا که انسان، به تکیه‏گاه و پشتیبان نیاز دارد، اگر احساس کند که بی‏پشتوانه است، ناامیدی، ناتوانی و نارضایتی خواهد کرد. در ادامه، به بررسی دو بُعد این موضوع می‏پردازیم:

انتخاب غلط: تکیه‏گاه غیر خدایی

بی‏تردید باید یکی از عوامل مهم نارضایتی را تکیه بر غیر خدا دانست. بر اساس تفکّر توحیدی، تنها کفایت‏کننده امور، خداوند متعال است. پس هر کس به غیر او توکّل کند، امور او چه در خوشایند و چه در ناخوشایند، سامان نمی‏یابد و این، موجب نارضایتی می‏گردد. خداوند متعال با شدّت سوگند خورده که امید کسی که به غیر او تکیه کند، ناامید خواهد شد. پیامبر خداصلی الله علیه و آله نقل می‏کند که خداوند عزّ و جلّ در یکی از وحی‏های خود به یکی از پیامبرانش فرمود: «به عزّت و جلالم سوگند که امید هر کس را که به غیر من امید بندد، به یأس بدل می‏کنم و در دوزخ، جامه ذلّت بر او می‏پوشانم و از گشایش و فضل خود دورش می‏گردانم. آیا بنده من در گرفتاری‏ها به غیر من امید [گشایش] می‏بندد، حال آن که [گشایش] گرفتاری‏ها به دست من است؟ آیا به غیر من چشم امید می‏دوزد، حال آن که توانگر بخشنده منم و کلید درهای بسته در دست من است و درِ من به روی هر کس که مرا بخواند، باز است؟ مگر نمی‏داند که هر گرفتاری‏ای به او برسد، جز من کسی توانایی برطرف کردن آن را ندارد! پس چه شده است که می‏بینم روی امید از من برگردانده است، در حالی که از سر بخشش و کرم خود آنچه را هم از من درخواست نکرد، به او دادم و حالا از من روی گردانده و از من نمی‏خواهد و در گرفتاری‏اش دست خواهش به سوی غیر من دراز می‏کند، در حالی که منِ خدا که پیش از


الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
374

ودیعه‏ای را که نزد ما بوده، به صاحبش برگردانده باشیم؟

ابو طلحه گفت: سبحان اللّه! نه. همسرش گفت: پسر تو نزد ما امانتی بود که خداوند، آن را پس گرفت. ابو طلحه که فرزندش را بسیار دوست می‏داشت گفت: پس من به بردباری کردن، شایسته‏تر از تو هستم. سپس از جا برخاست و غسل کرد و دو رکعت نماز خواند و به سوی مسجد النبی حرکت کرد....۱

این، معجزه امانت دانستن فرزند است. مادرِ آن فرزند، خود، با تکیه بر همین منطق، بردباری کرد و وقتی همین منطق را به همسرش (یعنی پدر آن فرزند) منتقل ساخت، او نیز بی‏قرار و بی‏تاب نشد، با این که فرزندش را بسیار دوست می‏داشت. این، نشان‏دهنده نقش شناخت در واکنش‏های انسان به حوادث تلخ و ناگوار است. شناخت منطقی و نگرش خردمندانه می‏تواند موقعیت‏های ناخوشایند را تحمّل‏پذیر سازد و بدین‏سان، از بروز فشارهای روانی، جلوگیری نماید.

همان گونه که روشن است، توحید و باور به مالکیت خداوند و نفی مالکیت از خود، ریشه جزع و بی‏تابی را برمی‏کند. لذا توحید حقیقی، موجب صبر و بردباری می‏گردد. این جاست که شناخت خداوند به عنوان مالک حقیقی هستی، یکی دیگر از مبانی رضامندی است. البته از این گذشته، تحقّق صبر، روش‏هایی دارد که آنها نیز بر واقعیت‏های توحیدی استوارند و جزئیات آن، هنگام بررسی عوامل، روشن خواهد شد. آنچه این جا مهم است این که آن روش‏ها نیز مبنایی توحیدی دارند که با شناخت آنها می‏توان به صبر و رضامندی در ناخوشایند دست یافت. معصومانعلیهم السلام نیز با آگاهی‏دهی نسبت به این امور، مردم را به شکر و رضامندی راه‏نمایی می‏کردند.

ج ـ تنظیم تکیه‏گاه

انسان به داشتن یک تکیه‏گاه مطمئن نیاز دارد. ضرورت حیات انسانی، آن است که به یک نقطه قابل اعتماد، اتّکا کند. این، یک اصل اساسی در زندگی همه انسان‏هاست. انسان شادکام، کسی است که از تکیه مطمئنّی برخوردار باشد. تکیه‏گاه مطمئن، انسان را دلْ‏گرم،

1.. مسکن الفؤاد، ص‏۶۷؛ بحار الأنوار، ج‏۸۲، ص۱۵۰، ح۱.

  • نام منبع :
    الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    سوم
تعداد بازدید : 63992
صفحه از 839
پرینت  ارسال به