299
الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

اسلامی، توجّه خاصی به «رکن اجرایی» جامعه شده است تا حقّ مردم تضییع نگردد.

در نظام اسلامی، رکن اجرا از دو بخش تشکیل می‌شود: «رأس اجرا» و «بدنه اجرایی». در رأس اجرا شخص «امام معصوم علیه السلام» قرار دارد و در بدنه اجرا کارگزاران منصوب از طرف او.

یک. رأس اجرا

در نظام اسلامی، رأس اجرا معصوم است. «عدالت اجرایی»، رکن دوم برقراری عدالت اجتماعی است. قانون عادلانه، هنگامی قادر است عدالت اجتماعی را برقرار سازد که انسان‌هایی عادل و وارسته اجرای آن را بر عهده داشته باشند و این انسان‌های امین و وارسته، همان معصومان دوازده‌گانه‏ای هستند که خداوند متعال، آنان را به عنوان «امام» و پیشوای مردم معرفی کرده است. معیّن بودن مجری اوّل جامعه در مدنیّت اسلامی برای «مصونیت» جامعه است نه «محرومیت» مردم و نادیده گرفتن حق انتخاب آنان، و این بدان جهت است که مجری اوّل باید «معصوم» باشد تا مردم به حقوق خود دست یابند و از شرّ ظالمان یا در امان باشند و یا بتوانند حقّ پایمال شده خود را از آنان باز گیرند.

دو. بدنه اجرایى

هر چند در باره مدیران پس از معصوم علیه السلام قائل به عصمت نیستیم، امّا شیوه کار به گونه‏اى است که بهترین تدابیر براى رعایت مصلحت مردم اندیشیده شده است. انتخاب مسئولان درجه دوم به بعد بر اساس «ملاک‌ها» صورت مى‏گیرد نه «سلیقه افراد و گروه‌ها». به عبارت دیگر، در انتخاب مدیران، اصل «شایسته‌سالارى»، یکى از اصول خدشه‏ناپذیر نظام اسلامى است.۱ پیامبر خدا صلی الله علیه و آله تصریح می‏کند: «هر کس زمام کارى از کارهاى مسلمانان را به دست گیرد و کسى را جانبدارانه بر آنان امیر گردانَد، لعنت خدا بر او باد! و خداوند، توبه و فِدیه‏اى از او نمى‏پذیرد تا آن که او را به دوزَخ ببَرَد. و هر کس قُرُقگاه خدا را به کسى ببخشد، به قُرُقگاه خداوند، به ناحق، تجاوز کرده است. پس لعنت خدا بر او باد!».۲

1.. امام صادق علیه السلام در این باره مى‏فرماید: ولیس یجب للمملوک أن یفرطوا فی ثلاث: فی حفظ الثغور، وتفقد المظالم واختیار الصالحین لأعمالهم (تحف العقول، ص۲۳۵).

2.. مَن وَلِیَ مِن أمرِ المُسلِمینَ شَیئاً فَأَمَّرَ عَلَیهِم أحَداً مُحاباةً، فَعَلَیهِ لَعنَةُ اللَّهِ، لا یَقبَلُ اللَّهُ مِنهُ صَرفاً ولا عَدلًا حَتّى‏ یُدخِلَهُ جَهَنَّمَ. ومَن أعطى‏ أحَداً حِمَى اللَّهِ‏ فَقَدِ انتَهَکَ فی حِمَى اللَّهِ شَیئاً بِغَیرِ حَقِّهِ، فَعَلَیهِ لَعنَةُ اللَّهِ (مسند ابن حنبل، ج۱، ص۲۴، ح۲۱؛ المستدرک على الصحیحین، ج۴، ص۱۰۵، ح۷۰۲۴).


الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
298

احساسات زودگذر و مخرّب و این، یکی از نقاط تفاوت میان مدنیّت دینی و مدنیّت غربی است که بر خواست مردم (اومانیسم) استوار است.

ب ـ مجریان خوب

دومین عامل مؤثّر در تأمین حکومت خوب، مجریان قانون‏اند. «عدالت و عصمت قانون»، برای برقراری حکومت خوب، شرط «لازم» است؛ امّا «کافی» نیست. برای حکومت خوب، به عوامل دیگری نیاز است که یکی از آنها «عصمت و عدالت مجریان» است. حتّی قانون خوب و عادلانه اگر به دست مدیران فاسد اجرا شود، به ابزاری در جهت تأمین خواسته‏های نامشروع آنان تبدیل خواهد شد و حقوق مردم به مخاطره خواهد افتاد. این دسته افراد، یا قانون را «تفسیر به رأی» می‌کنند و یا مواردی از آن را «تعطیل» می‌نمایند و یا «بدعت» می‌گذارند و چیز جدیدی به آن می‌افزایند تا منافع خود و هم‌مسلکانشان را تأمین کنند. در تاریخ اسلام به راحتی می‌توان کسانی را یافت که بر محور مصالح و حزب خود عمل می‌کرده‏اند، هر چند به اصطلاح، «حاکم اسلامی» نیز بوده‏اند؛۱ امّا در مقابل، کسانی نیز هستند که جز به رعایت قانون و ادای حقوق مردم نمی‏اندیشند.۲ این همه تفاوت در اهداف، رفتار، گفتار و آثار (با وجود وحدت قانون) به خوبی روشن می‌سازد که شخصیت مجریان، نقش تعیین‌کننده‏ای در اجرای قوانین دارد و از این جهت است که در نظام

1.. سعید بن سوید می‌گوید: پس از جریان صلح امام حسن علیه السلام، معاویه در خطبۀ نماز جمعه خواند و اعلام کرد: «أنی واللّه ما قاتلتکم لتصلوا ولا لتصوموا ولا لتحجوا ولا لتزکوا إنکم لتفعلون ذلک. وانما قاتلتکم لا تأمر علیکم» (مقاتل الطالبیین، ص۴۵؛ شرح الأخبار، ج۲، ص۵۳۳؛ الارشاد، ج۲، ص۱۱؛ بحار الأنوار، ج۴۴، ص۴۹ و ۵۳؛ البدایة والنهایة، ج۸، ص۱۴۰).

2.. امام علی علیه السلام: اللّهم انّک تعلم أنّه لم یکن الّذی کان منّا منافسةَ فی سلطان ولا التماس شیء من فضول الحطام، ولکن لنردّ المعالم من دینک ونظهر الإصلاح فی بلادک، فیأمن المظلومون من عبادک وتقام المعطّلة من حدودک (نهج‏ البلاغه، خطبۀ ۱۳۱). نیز، ر.ک: علل الشرائع، ص۱۹۶، ح۸ و ۹.
نیز ایشان در حالی که نعلین کهنۀ خود را تعمیر می‌کرد به ابن عبّاس فرمودند: واللّه لهما أحبّ إلیَّ من أمرکم هذا، ألا أن اُقیم حقّاً أو أدفع باطلاً (الإرشاد، ج۱، ص۲۴۷؛ شرح نهج ‏البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲، ص۱۸۵).
یا در جای دیگر می‌فرماید: واللّه ما أردتهم إلا علی إقامة حقّ، ولا یریدهم غیری إلا علی باطل (تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۱۸۴).

  • نام منبع :
    الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    سوم
تعداد بازدید : 64167
صفحه از 839
پرینت  ارسال به