295
الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

امور کشور می‏شود ـ.۱

ایشان در حدیث دیگری می‏فرماید که: سه چیز بر حاکم، واجب است که در باره خواص و عوام، رعایت کند: اوّل در باره نیکوکاران است که آنان را پاداش نیک دهد تا به کار نیک راغب‏تر شوند؛ دوم در باره گناهکاران است که گناهشان را بپوشاند تا توبه کنند و از گم‏راهىِ خویش باز گردند؛ و سوم در باره عموم مردم است که میان همه آنان، از طریق نیکى کردن و رعایت انصاف و داد، الفت ایجاد کند.۲ افزایش رغبت به کار نیک، موجب افزایش زمینه‏های رضامندی می‌شود و کاهش رغبت به کارهای نادرست، به کاهش زمینه‏های نارضایتی می‌انجامد. از سوی دیگر، افزایش الفت و محبّت میان مردم، لذّت ارتباط خوب و حس خوشایند با هم بودن را افزایش می‏دهد و از این طریق بر رضامندی اثر می‏گذارد.

امام کاظم علیه السلام در باره نیازمندان و گرفتاران جامعه بیان می‏دارد که: خداوند عزّ و جلّ بر زمامدارانِ خدایى، واجب ساخته است که از فقیران امّت، دستگیرى کنند، قرض بدهکارانِ تهى‏دست را بپردازند، بار از دوش گران‏بار بردارند، برهنه را بپوشانند، و به اسیر، نیکى کنند.۳ رسیدگی به وضع این گروه از جامعه، موجب کاهش درد و رنج آنها می‌شود و احساس رضایتمندی از زندگی را افزایش می‏دهد.

آنچه گذشت، نمایی از وظایف حکومت بود. حکمران وظایفی دارد که جای بسط آن نیست. وی به طور کلّی، باید پاسدار امانتی باشد که به وی داده شده است؛ در همه کارها فرمان خدا را مقدّم بدارد؛ انجام دادن برخی امور مانند پاسخ دادن به کارگزاران، آن جا که نویسندگان از آن درمى‏مانند یا برآوردن نیازهاى مردم، در همان روزى که [گزارش آنها]

1.. امام صادق علیه السلام‏ ـ مِن کَلامِهِ المُسَمّى‏ بِنَثرِ الدُّرَرِ ـ : لَیسَ یُحَبُّ لِلمُلوکِ أن یُفَرِّطوا فی ثَلاثٍ: فی حِفظِ الثُّغورِ، وَتَفَقُّدِ المَظالِمِ، وَاختِیارِ الصّالِحینَ لِأَعمالِهِم (تحف العقول، ص۳۱۹؛ بحار الأنوار، ج۷۸، ص۲۳۳، ح۳۸).

2.. امام صادق علیه السلام: ثَلاثَةٌ تَجِبُ عَلَى السُّلطانِ لِلخاصَّةِ وَالعامَّةِ: مُکافَأَةُ المُحسِنِ بِالإِحسانِ لِیَزدادوا رَغبَةً فیهِ، وتَغَمُّدُ ذُنوبِ المُسی‏ءِ لِیَتوبَ ویَرجِعَ عَن غَیِّهِ، وَتَأَلُّفُهُم جَمیعاً بِالإِحسانِ وَالإِنصافِ (تحف العقول، ص۳۱۹؛ بحار الأنوار، ج۷۸، ص۲۳۳، ح۴۰).

3.. امام کاظم علیه السلام: إنَّ اللَّهَ عزّ و جلّ قَد فَرَضَ عَلى‏ وُلاةِ عَهدِهِ أن یَنعَشوا فُقَراءَ الامَّةِ، ویَقضوا عَنِ الغارِمینَ‏، ویُؤَدّوا عَنِ المُثقَلِ، ویَکسُوا العارِیَ، ویُحسِنوا إلَى العانی (عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج۱، ص۹۰، ح۱۱؛ الاحتجاج، ج۲، ص۳۴۱، ح۲۷۲؛ بحار الأنوار، ج۴۸، ص۱۳۱، ح۴).

الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
294

رعایت حال مردم را نیز کرد و بی‏جهت آنان را معطّل نکرد تا زندگی خانوادگی و فردی آنان آسیب نبیند.

۵. «کار مردم را به فردا نیفکند» که توضیح آن، پیش‌تر گذشت.

امیر مؤمنان علیه السلام سه چیز را برمی‏شمرد که اگر آنها را به کار ببندیم، از دیگر چیزها بى‏نیاز می‌شویم، و اگر آنها را فرو گذاریم، هیچ چیز دیگرى به ما سود نمى‏بخشد.۱ این امور عبارت‌ اند از:

۱. «جارى ساختنِ حدود الهى در باره خویش و بیگانه». گاه ممکن است تفاوت در خودی یا بیگانه، موجب ناعدالتی در اجرای قانون شود. اگر مردم در اجرای قانون، تبعیض ببینند، ناراضی خواهند شد. اجرای یکسان قانون، رضایتمندی را افزایش می‏دهد.

۲. «حکم کردن بر پایه کتاب خدا در حال خشنودى و خشم». گاه ممکن است خشم یا خشنودی، موجب تفاوت در اجرای قانون گردد و اشکالاتی را به وجود آورد. این امر می‏تواند زمینه‏های رضامندی را به وجود آورد؛ امّا یکسانی حکم در خشم و خشنودی، تصمیمات را منطقی می‌سازد و اعتماد مردم را افزایش می‌دهد و زمینه نارضایتی را به وجود می‏آورد.

۳. «تقسیم عادلانه [ى بیت المال‏] میان سفید و سیاه».

امام صادق علیه السلام در سخنانى ـ که به «سخنان دُرَربار» موسوم اند ـ تصریح می‏کند که حکمرانان، نباید در سه کار، کوتاهى ورزند: یکی در پاسدارى از مرزها ـ که موجب حراست از کیان کشور، ایمنی جان و مال و ناموس مردم می‏شود ـ، دیگری رسیدگى به شکایات مردم ـ که موجب ستاندن حقّ مظلوم و تنبیه ظالم و در نتیجه، افزایش امنیت اجتماعی می‏شود ـ، و سومی برگزیدن شایستگان براى کارهاى خود ـ که موجب اداره بهتر

1.. امام صادق علیه السلام: قالَ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام لِعُمَرَ بنِ الخَطّابِ: ثَلاثٌ إن حَفِظتَهُن‏ وعَمِلتَ بِهِنَّ کَفَتکَ ما سِواهُنَّ، وإن تَرَکتَهُنَّ لَم یَنفَعکَ شَی‏ءٌ سِواهُنَّ، قالَ: وما هُنَّ یا أبَا الحَسَنِ؟ قالَ: إقامَةُ الحُدودِ عَلَى القَریبِ وَالبَعیدِ، وَالحُکمُ بِکِتابِ اللَّهِ فِی الرِّضا وَالسُّخطِ، وَالقَسمُ بِالعَدلِ بَینَ الأَحمَرِ وَالأَسوَدِ. فقالَ لَهُ عُمَرُ: لَعَمری لَقَد أوجَزتَ وأبلَغتَ (تهذیب الأحکام، ج۶، ص۲۲۷، ح۵۴۷؛ تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۲۰۸؛ دعائم الإسلام، ج۲، ص۴۴۳، ح۵۴۳).

  • نام منبع :
    الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    سوم
تعداد بازدید : 64318
صفحه از 839
پرینت  ارسال به