آنچه گفتیم، معلوم میشود که دین، الگوی نخست را تأیید نمیکند. با این حال، اثبات استقلال فرزندان از روایاتِ نفی استقلال والدین، مشکل است؛ زیرا در برخی دیگر از روایات، به مسئولیت والدین نیز اشاره شده است. در برخی از این روایات تأکید شده که اگر خواستگار، فلان شرط یا شرایط را دارد، دختر خود را به ازدواج او درآورید.۱ در مقابل، در برخی دیگر تأکید شده است که فرزندان خود را به ازدواج کسانی که فلان ویژگی را دارند، درنیاورید.۲
در منابع اسلامی، هر چند مسئولیت همسرگزینی برای پسران و مردان، بیشتر بر عهده خود آنان است ـ چرا که در بیشتر روایات، خود مرد، مورد خطاب و توصیه قرار گرفته و ملاکهای انتخاب به او یادآور شده ـ امّا به ویژه در باره ازدواج دختر، تمام آموزهها در خطاب به اولیای آنان بیان شده و تقریباً در هیچ یک، خود دختر به صورت مستقیم مورد سفارش قرار نگرفته است. البته در باره پسران نیز والدین مسئولیت دارند؛ امّا شاید نه به اندازه دخترها.۳
این الگو در بهترین وضعیت، ممکن است بتواند عنصر خواست و علاقه طرفین را فراهم کند؛ امّا نمیتواند عنصر مصلحت را تأمین نماید. این بدان جهت است که اوّلاً وقتی علاقه طرفین درگیر شد، قدرت تشخیص کاهش مییابد. این یک قاعده است که عشق، انسان را کر و کور میکند. ثانیاً سطح دانش و آگاهی دختر و پسر جوان در چنین موضوعاتی، پایین و تجربه
1.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: إِذَا جَاءَکُمْ مَنْ تَرْضَوْنَ دِینَهُ وَ أَمَانَتَهُ یَخْطُبُ إِلَیْکُمْ فَزَوِّجُوهُ، إِلَّا تَفْعَلُوهُ تَکُنْ فِتْنَةٌ فِی الْأَرْضِ وَ فَسادٌ کَبِیرٌ (الأمالی، طوسی، ص۵۱۹، ح۱۱۴۵).
2.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: مَنْ شَرِبَ الْـخَمْرَ بَعْدَ مَا حَرَّمَهَا اللّهُ عَلَى لِسَانِی، فَلَیْسَ بِأَهْلٍ أَنْ یُزَوَّجَ إِذَا خَطَبَ (الکافی، ج۵، ص۳۴۸)؛ شَارِبَ الْـخَمْرِ لَا یُزَوَّجُ إِذَا خَطَبَ (الکافی، ج۵، ص۳۴۸).
امام صادق علیه السلام: إنَّ مَنْ زَوَّجَ ابْنَتَهُ شَارِبَ الْـخَمْرِ فَکَأَنَّمَا قَادَهَا إِلَى الزِّنَا (کتاب من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۵۸، ح۵۰۹۱).
امام صادق علیه السلام: مَنْ زَوَّجَ کَرِیمَتَهُ مِنْ شَارِبِ الْـخَمْرِ فَقَدْ قَطَعَ رَحِمَهَا (الکافی، ج۵، ص۳۴۷).
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: مَنْ زَوَّجَ کَرِیمَتَهُ بِفَاسِقٍ نَزَلَ عَلَیْهِ کُلَّ یَوْمٍ أَلْفُ لَعْنَةٍ، وَ لَا یَصْعَدُ لَهُ عَمَلٌ إِلَى السَّمَاءِ، وَ لَا یُسْتَجَابُ لَهُ دُعَاؤُهُ، وَ لَا یُقْبَلُ مِنْهُ صَرْفٌ وَ لَا عَدْلٌ (إرشاد القلوب، ص۱۷۴).
3.. این موضوع، به بررسیهای بیشتر اسلامی و روان‌شناختی نیاز دارد.
