251
الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

است و برای دختر و پسر، نقشی دیده نمی‏شود. در بهترین وضعیت، این الگو می‏تواند تأمین کننده عنصر مصلحت باشد؛ امّا خواست و علاقه طرفین را تأمین نمی‏کند. حتی مصلحتِ ‏بدون محبّت، نمی‏تواند زندگی خوب و رضایت‏بخشی را به ارمغان آورد. این مسئله، به جنس خاصّی اختصاص ندارد و بر اساس منطقی که دارد، دختر و پسر را شامل می‏شود؛ ولی به جهت مسائل فرهنگی و قومی، بیشتر در مورد دختران صدق می‏کند. به همین جهت، یکی از مسائل مهم در ازدواج، نظرخواهی از دختر و پسر در امر ازدواج است که در ادبیات دین با نام «استئمار المرأة» از آن یاد شده است.۱

در این گروه از روایات، تصریح شده که باید از دختر نظرخواهی کرد و بدون رضایت دختر، نمی‏توان وی را به ازدواج کسی درآورد. ۲ این بدان جهت است که بدون رضایت دختر، امکان ایجاد مودّت و رحمت وجود ندارد و بر همین پایه، در احادیث از شوهر دادن دختران خردسال (تزویج الصغار) نهی شده است.۳ بدیهی است که برقرار نشدن مهربانی میان آنان، از عوامل ناپایداری و نارضایی خانواده خواهد بود. بنا بر این، با این الگو، نمی‏توان به برقراری مودّت و رحمت امید داشت و در نتیجه، انتظار پایداری و کامیابی خانوادگی نیز انتظاری بیهوده، و انتظار آسیب‏های خانواده، انتظاری به‏جا خواهد بود.

در برابر الگوی استبدادی، «الگوی استقلالی» قرار دارد که در آن، تنها فرزندان حق تصمیم دارند و هیچ نقشی برای والدین یا دیگرانِ مهم، دیده نشده است. این الگو همان چیزی است که از آن به «ازدواج‏های عاشقانه» یاد می‏شود و اکنون رو به گسترش بوده و از آن به عنوان یک الگوی موفّق یاد می‏شود. برای این الگو ممکن است به برخی روایاتِ پیش‏گفته نیز استناد شود؛ روایاتی که اجبار و اکراه دختر به ازدواج را نفی می‏کرد. بر پایه

1.. امام صادق علیه السلام در این‏باره می‏فرماید: تُسْتَأْمَرُ الْبِکْرُ وَ غَیْرُهَا وَ لَا تُنْکَحُ إِلَّا بِأَمْرِهَا (تهذیب الأحکام، ج۷ ص۳۸۰ ح۱۵۳۵؛ النهایة، ابن اثیر، ج۵، ص۴۱۳، ح۵۴۵۶.

2.. امام صادق علیه السلام: تُؤَامِرُهَا، فَإِنْ سَکَتَتْ فَهُوَ إِقْرَارُهَا، وَ إِنْ أَبَتْ لَمْ یُزَوِّجْهَا، وَ إِنْ قَالَتْ: زَوِّجْنِی فُلَاناً فَلْیُزَوِّجْهَا مِمَّنْ تَرْضَى. وَ الْیَتِیمَةُ فِی حِجْرِ الرَّجُلِ لَا یُزَوِّجْهَا إِلَّا بِرِضَاهَا (الکافی، ج۵ ص۳۹۳ ح۳ و ۴).

3.. هشام بن حکم از امام صادق علیه السلام یا امام کاظم علیه السلام نقل می‏کند که در واکنش به ازدواج فرزندان در کودکی، فرمود: إِذَا زُوِّجُوا وَ هُمْ صِغَارٌ لَمْ یَکَادُوا یَتَأَلَّفُوا (لکافی، ج۵، ص۳۹۸).

الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
250

چنین شرایطی نمی‏توان زندگی همراه با مودّت و رحمت داشت و به پایداری و کامیابی آن امیدوار بود.

در روایات اسلامی تصریح شده که در این شیوه همسرگزینی، خداوند دخالت نمی‌کند و آنان را به همان عوامل وامی‏گذارد و به عکس، اگر کسی به خاطر خدا و با معیار دین و ایمان با کسی ازدواج نماید، خداوند متعال، مطلوبِ مال (یعنی احساس بی‏نیازی)، مطلوبِ جمال (یعنی دلپذیر بودن و لذّت بردن) و مطلوبِ شهرت (یعنی سربلندی) را نیز به آنان می‌دهد۱ و هر کدام را برای دیگری مایه برکت و خرسندی قرار خواهد داد.۲ بنا بر این، یکی از ارکان مهم خانواده خوب، انتخاب خوب است.

ـ تصمیم خوب

از مسائل مهم ازدواج، الگوی تصمیم‏گیری و همسرگزینی است که در آن، نقش هر یک از والدین و فرزندان مشخص می‏شود. اگر تصمیم و انتخاب بر اساس الگویی مثبت شکل گیرد، موجب افزایش رضایت زناشویی و احساس کامیابی می‌شود و پایداری خانواده را تضمین می‌کند. به عکس، اگر از الگوی نادرست استفاده شود، به ناکامی و ناپایداری خانواده می‌انجامد.

الگوی تصمیم‏گیری باید دو مسئله اساسی را در نظر گیرد: مصلحت زندگی زناشویی؛ خواست و علاقه طرفین. مصلحت بدون در نظر گرفتن علاقه طرفین، رضایتمندی را دچار مشکل می‏سازد و علاقه بدون رعایت مصلحت، آینده زندگی را تخریب و تداوم علاقه را با مشکل روبه‏رو می‏سازد. با این نگاه، در باره انتخاب و تصمیم، سه الگو وجود دارد. یکی «الگوی استبدادی» است. این الگو، بر انتخاب و تصمیم والدین یا بزرگ‏ترهای مؤثّر استوار

1.. إذا تَزَوَّجَ الرَّجُلُ المَرأَةَ لِجَمالِها أو مالِها وُکِلَ إلى ذلِکَ، وإذا تَزَوَّجَها لِدینِها رَزَقَهُ اللّهُ الجَمالَ وَالمالَ (الکافی، ج۵، ص۳۳۳، ح۳).

2.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: مَن تَزَوَّجَ امرَأَةً لِعِزِّها لَم یَزِدهُ اللّهُ إلّا ذُلّاً، ومَن تَزَوَّجَها لِمالِها لَم یَزِدهُ اللّهُ إلّا فَقرا، ومَن تَزَوَّجَها لِحَسَبِها لَم یَزِدهُ اللّهُ إلّا دَناءَةً. ومَن تَزَوَّجَ امرَأَةً لَم یَتَزَوَّجها إلّا لِیَغُضَّ بَصَرَهُ، أو لِیُحصِنَ فَرجَهُ، أو یَصِلَ رَحِمَهُ، بارَکَ اللّهُ لَهُ فیها وبارَکَ لَها فیهِ (المعجم الأوسط، ج۳، ص۲۱، ح۲۳۴۲، حلیة الأولیاء، ج۵، ص۲۴۵؛ مسند الشامیّین، ج۱، ص۲۹، ح۱۱).

  • نام منبع :
    الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    سوم
تعداد بازدید : 64111
صفحه از 839
پرینت  ارسال به