217
الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

برده که نگاهبان ساکنان خود نیست.۱

معصیت، خشم خداوند را نصیب انسان گنهکار می‏کند۲ و موجب ذلّت در دنیا و خشم خدا در آخرت می‏گردد.۳

پشیمانی، یکی از ویژگی‏های گناهکاران در قیامت است.۴ بویژه پیامد اُخروی معصیت چنان است که خداوند متعال می‏فرماید: وقتی گناهکاران با آن رو به رو می‏شوند، آرزو می‏کنند که ای کاش بین آنان و پیامدها، فاصله فراوان وجود می‏داشت!۵ روز قیامت، همه پشیمان می‏شوند؛ خوش‏بخت‏ها از این که چرا عمل صالح بیشتری انجام ندادند و بدبخت‏ها از این که چرا مرتکب گناه شدند.۶ گاه ممکن است علاقه به خانواده و تلاش برای تأمین و راضی ساختن آنها، موجب گناه شود. به همین جهت، پیامبر خداصلی الله علیه و آله به ابن مسعود توصیه می‏کند که به خاطر آنها مرتکب گناه نشو که در قیامت، هیچ کدام به فریاد تو نخواهند رسید.۷

همان گونه که پیش‏تر گذشت، مبنای تشریع، «انسان ـ‏ سودی» است، نه «خدا ـ‏

1.. امام علی علیه السلام می‏فرماید: اعْلَمُوا عِبَادَ اللَّهِ أَنَّ التَّقْوَی دَارُ حِصْنٍ عَزِیزٍ والفجور دار حصن ذلیل لا یمنع أهله، ولا یحرز من لجأ إلیه (نهج البلاغة، خطبۀ ۱۵۷؛ تحف العقول، ص۲۲۳).

2.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: إیّاکَ والمَعصِیَةَ فَإنَّ بِالمَعصِیَةِ حَلَّ سَخَطُ اللّهِ عزّ و جلّ (مسند ابن حنبل، ج۸، ص۲۵۰، ح۲۲۱۳۷).
امام علی علیه السلام: إنَّ اللّهَ سُبحانَهُ لَیُبغِضُ الوَقِحَ المُتَجَرِئَ عَلَی المَعاصی (غرر الحکم، ح۳۴۳۷؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۱۴۲، ح۳۱۷۲).

3.. امام علی علیه السلام: إیّاکَ أن تَستَسهِلَ رُکوبَ المَعاصِی فَإنَّها تَکسوکَ فی الدُّنیا ذِلَّةً وتُکسِبُکَ فی الآخِرَةِ سَخَطَ اللّهِ (غرر الحکم، ح۲۷۲۵؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۱۰۰، ح۲۲۸۸).

4.. (وَ لَوْ تَرَى إِذِ الْمُجْرِمُونَ نَاکسُواْ رُءُوسِهِمْ عِندَ رَبِّهِمْ رَبَّنَا أَبْصَرْنَا وَ سَمِعْنَا فَارْجِعْنَا نَعْمَلْ صَالِحًا إِنَّا مُوقِنُون) (سورۀ سجده‏، آیۀ ۱۲).

5.. (یَوْمَ تَجِدُ کُلُّ نَفْسٍ مَّا عَمِلَتْ مِنْ خَیْرٍ مُّحْضَرًا وَمَا عَمِلَتْ مِن سُوءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَیْنَهَا وَبَیْنَهُ أَمَدًا بَعِیدًا وَیُحَذِّرُکُمُ اللّهُ نَفْسَهُ وَاللّهُ رَؤُوفٌ بِالْعِبَادِ) (سورۀ آل عمران‏، آیۀ ۳۰).

6.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: ما مِن مَخلوقٍ یَومَ القِیامَةِ إلّا ویَندَمُ، ولَکِن لا تَنفَعُهُ النَّدامَةُ. فَأمّا السَّعیدُ إذا رَأی الجَنَّةَ وما أعَدَّ اللّهُ فیها لأولیائِهِ المُتَّقینَ یَندَمُ حَیثُ لا عَمَلَ لَهُ مِثلَ عَمَلِهِم ویُریدُ مِنَ العِبادَةِ أکثَرَ مِنهُم لَینالَ دَرَجَتَهُم العُلیا فی الفِردَوسِ الأعلی. وإن کانَ مِنَ الأشقیاءِ إذا رَأی النّارَ وزَفیرَها وما أعَدَّ اللّهُ فیها مِنَ العَذابِ الألیمِ صَرَخَ وَندَمَ حَیثُ لَم یَکُن أقلَعَ عَن ذُنوبِهِ ومَعاصیهِ لَیسلَمَ مِمّا هوَ فیهِ. فَهَذِهِ هِیَ الطّامَّةُ الکُبری فَاستَدرِک یا أخی ما فَرَطَ مِن أمرِکَ واسکُب الدَّمَعُ بُکاءً عَلی نَفسِکَ حَیثُ لَم تَکُن صالِحاً لِلقیامِ بِبابِ رَبِّکَ فَأماتَکَ (إرشاد القلوب، ص۸۹).

7.. إیاک أن تَدَعَ طاعَة اللّه وتَقصِدَ مَعصیتَهُ شَفَقة على أهلِک، لأنَّ اللّه تعالى یقولُ: (یا أَیهاالناسُ اتَّقُوا رَبَّکم واخْشَوْا یوماً لا یجزِی والدٌ عن وَلَدِهِ ولا مولودٌ هو جازٍ عَن والِدِهِ شَیئاً....) (مکارم الأخلاق، ج۲، ص۳۴۹، ح۲۶۶۰).


الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
216

کریم تصریح می‏فرماید که هر کس به گناه روی آوَرَد، به دوزخ درمی‌افتد۱ و در آن جاودانه می‌ماند۲ و اگر همه آنچه در زمین است و بلکه دو برابر آن را بدهد، فایده‏ای نخواهد داشت.۳ امام علیعلیه السلام در توصیف جایگاه اهل دوزخ می‏فرماید:

۰.وأمّا أهلُ المَعصِیَةِ فَأنزَلَهُم شَرَّ دارٍ، وَغَلَّ الأیدِیَ إلَی الأعناق، وقَرَنَ النَّواصِیَ بِالأقدامِ، وألبَسَهُم سَرابیلَ القَطِرانِ، ومُقَطَّعاتِ النِّیرانِ. فی عَذابٍ قَد اشتَدَّ حَرُّهُ، وبابٍ قَد أطبِقَ عَلی أهلِهِ فی نارٍ لَها کَلَبٌ ولَجَبٌ، ولَهَبٌ ساطِعٌ وقَصیفٌ هائِلٌ، لا یَظعَنُ مُقیمُها، ولا یُفادَی أسیرُها ولا تُفصَمُ کُبولُها. لا مُدَّةَ لِلدّارِ فَتَفنَی، ولا أجَلَ لِلقَومِ فَیُقضَی.۴

۰.امّا نافرمانان، آنان را در بدترین جای فرود آرد. و دست‏هاشان را با غُل در گردن در آرد. و پیشانی‏هاشان را تا به قدم‏ها فرو دارد، و بر آنان بپوشاند جامه قطران و پاره‏آتش‏های سوزان. در عذابی که سخت در گداز است، و خانه‏ای که درِ آن به روی ساکنانش فراز. در آتشی زبانه‏زن و غرّنده، با زبانه‏ای سوزان و آوایی ترساننده. ساکن آن رخت نتواند بست، و اسیر آن با سرب‏ها نتواند رست، و قیدهای آن را نتوان شکست. نه ماندن را مدّتی است که سر رسد، و نه مردم را اجلی تا در رسد.

در برخی روایات، به مسئله خرسندی از گناه، به گونه‏ای ویژه پرداخته شده و پیامدهای آن برشمرده شده است.۵ پیروی از معصیت، منش نابودشوندگان است.۶. لذا بدبختی و ناشادکامی، از آنِ کسی است که در وادی گناه، عنان از کف داده باشد.۷ کسی که گناه می‏کند، در حقیقت، بهشت موعود را به معصیتی پست، فروخته است۸ و به قلعه سستی پناه

1.. (وَ مَن جَاءَ بِالسَّیئَة فَکبَّتْ وُجُوهُهُمْ فىِ النَّارِ هَلْ تُجْزَوْنَ إِلَّا مَا کنتُمْ تَعْمَلُون‏) (سورۀ نمل‏، آیۀ ۹۰).

2.. (بَلىَ‏ مَن کسَبَ سَیئَة وَ أَحَاطَتْ بِهِ خَطِیتُهُ فَأُوْلَئک أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَلِدُون) (سورۀ بقره‏، آیۀ ۸۱).

3.. (وَ لَوْ أَنَّ لِلَّذِینَ ظَلَمُواْ مَا فىِ الْأَرْضِ جَمِیعًا وَ مِثْلَهُ مَعَهُ لاَفْتَدَوْاْ بِهِ مِن سُوءِ الْعَذَابِ یوْمَ الْقِیمَة وَ بَدَا لَهُم مِّنَ اللّه مَا لَمْ یکونُواْ یَحْتَسِبُونَ * وَ بَدَا لَهُمْ سَیِّئَاتُ مَا کسَبُواْ وَ حَاقَ بِهِم مَّا کاَنُواْ بِهِ یسْتَهْزِءُون‏) (سورۀ زمر‏، آیۀ ۴۷ و ۴۸).

4.. نهج البلاغة، خطبۀ ۱۰۹.

5.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: مَن اَذنَبَ ذَنباً وهو ضاحِکٌ دَخَلَ النَّارَ (ثواب الأعمال، ص۲۶۶، ح۱؛ مشکاة الأنوار، ص۲۷۵، ح۸۲۳؛ حلیة الأولیاء، ج۴، ص۹۶).

6.. غرر الحکم، ح۶۰۲۳.

7.. امام علی علیه السلام: تَوَقّوا المَعاصِیَ وأحبِسوا أنفُسُکُم عَنها فَإنَّ الشَّقِیَّ مَن أطلَقَ فیها عِنانَهُ (غرر الحکم، ح۴۴۹۹؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۲۰۱، ح۴۰۶۳).

8.. إیّاکَ والمَعصِیَةَ فَإنَّ اللَّئِیمَ مَن باعَ جَنَّةَ المَأوی بِمَعصِیَةٍ دِنیَّةٍ مِن مَعاصِی الدُّنیا (غرر الحکم، ح۲۷۰۶؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۹۸، ح۲۲۶۸).

  • نام منبع :
    الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    سوم
تعداد بازدید : 64307
صفحه از 839
پرینت  ارسال به