خداوند. یکی از پیامبران، به خداوند شکایت میکند و میگوید: گاهی بندهای از بندگانت به تو ایمان میآورد و اهل طاعت میشود؛ ولی تو دنیا را از او برمیگردانی و بلا را به او وارد میسازی. و گاهی بندهای از بندگانت به تو کفر میورزد و اهل معصیت میشود؛ ولی تو بلا را از وی برمیگردانی و دنیا را نصیب او میکنی!
پیامبر خداصلی الله علیه و آله میفرماید که خداوند در ضمن پاسخ به او فرمود:
۰.وأمّا عَبدِی المُؤمِنُ فَلَهُ سَیئاتٌ فَأَزوی عَنهُ الدُّنیا وأعرِضُ لَهُ ابتِلاءً حَتّی یأتِینی فَاُجزِیهُ بِحَسَناتٍ. وأمّا عَبدِی الکافِرُ فَلَهُ حَسَناتٌ فَأَزوی عَنهُ البَلاءَ وأعرِض لَهُ الدُّنیا حَتّی یأتِینی فَاُجزِیهُ بِسَیئاتِهِ.۱
۰.و امّا بنده مؤمن من، گناهانی داشت؛ پس دنیا را از او برگرداندم و بلا را بر او عرضه کردم تا نزد من آید و او را با نیکیها پاداش دهم. و امّا بنده کافرم، حسناتی داشت؛ پس بلا را از او گرداندم و دنیا را به او عرضه کردم تا نزد من آید و او را به خاطر کارهای ناپسندش کیفر دهم.
در زمان پیامبرصلی الله علیه و آله شخصی فوت کرد. کسی گفت: گوارایش باد. مُرد و هیچ بیمار نشد! در این هنگام، پیامبرصلی الله علیه و آله فرمود: «وای بر تو! تو چه میدانی اگر خداوند، او را به بیماری مبتلا کرده بود، به وسیله آن، گناهانش را کیفر میداد».۲ بلا برای مؤمن، شیرین و پُرفایده است، هر چند ظاهری تلخ داشته باشد. آن کسی که باید بلایا را بیمعنا بداند، فرد بیایمان است.۳ کسانی نمیتوانند گرفتاریها را تحمّل کنند که پاسخی برای «چرا»ی آنها ندارند. اگر انسان، پاسخ آنها را بداند، آرام میگیرد و بیتابی نمیکند. همه سخن را امام صادقعلیه السلام در
1.. المعجم الکبیر، ج۱۲، ص۱۱۷، ح۱۲۷۳۵؛ حلیة الأولیاء، ج۸، ص۱۲۳.
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در این باره تصریح میکند که: قالَ اللّهُ عزّ و جلّ: وعِزَّتی وجَلالی! لا اُخرِجُ عَبدا مِنَ الدُّنیا وأنَا اُریدُ أن أرحَمَهُ حَتّی أستَوفِی مِنهُ کلَّ خَطیئَةٍ عَمِلَها؛ إمّا بِسُقمٍ فی جَسَدِهِ، وإمّا بِضیقٍ فی رِزقِهِ، وإمّا بِخَوفٍ فی دُنیاهُ، فَإِن بَقِیت عَلَیهِ بَقِیةٌ شَدَّدتُ عَلَیهِ عِندَ المَوتِ. وعِزَّتی وجَلالی! لا اُخرِجُ عَبدا مِنَ الدُّنیا وأنَا اُریدُ أن اُعَذِّبَهُ حَتّی اُوَفِّیهُ کلَّ حَسَنَةٍ عَمِلَها؛ إمّا بِسَعَةٍ فی رِزقِهِ، وإمّا بِصِحَّةٍ فی جِسمِهِ، وإمّا بِأَمنٍ فی دُنیاهُ، فَإِن بَقِیت عَلَیهِ بَقِیةٌ هَوَّنتُ عَلَیهِ بِهَا المَوتَ (الکافی، ج۲، ص۴۴۴، ح۳؛ مشکاة الأنوار، ص۲۷۴، ح۸۱۹).
2.. وَیحَک! وما یدریک لَو أنَّ اللَّهَ ابتَلاهُ بِمَرَضٍ یکفِّرُ بِهِ مِن سَیئاتِهِ (الموطّأ، ج۲، ص۹۴۲، ح۸).
3.. پیامبر صلی الله علیه و آله در بارۀ این حقیقت میفرماید: إنَّ المُؤمِنَ إذا أصابَهُ السُّقمُ ثُمَّ أعفاهُ اللَّهُ مِنهُ کانَ کفّارَةً لِما مَضی مِن ذُنوبِهِ ومَوعِظَةً لَهُ فیما یستَقبِلُ. وإنَّ المُنافِقَ إذا مَرِضَ ثُمَّ اُعفِی کانَ کالبَعیرِ عَقَلَهُ أهلُهُ ثُمَّ أرسَلوهُ فَلَم یدرِ لِمَ عَقَلوهُ ولَم یدرِ لِمَ أرسَلوهُ (سنن ابی داوود، ج۲، ص۵۵، ح۳۰۸).
